Publikacje Muzeum Niepodległości – 2021
W wielu dotychczasowych wydawnictwach poświęconych Lwowowi wyraźny nacisk położono na przedstawienie miasta — metaforycznie nazywanego „polskim Piemontem”, „polską Florencją”, „małym Wiedniem”, „miastem zatartych granic”, w kontekście sentymentalno-wspomnieniowym. Autorzy tych książek cofają się zazwyczaj do czasów galicyjskich lub dwudziestolecia międzywojennego. Z jednej strony piszą o mieście kultury wysokiej: niepospolitej klasy uczonych, artystów, literatów, przedsiębiorców, polityków, bohaterów. A z drugiej — o miejscu wielkiej tragedii dziejowej — w kontekście dramatu II wojny światowej; włączonego następnie w granice radzieckiej Ukrainy, z którego ekspatriowano przeważającą większości obywateli polskich. Monografia Lwów w historii i kulturze polskiej wpisuje się bardziej w pierwszy z wymienionych nurtów. Jest kolejną próbą ukazania Lwowa jako znaczącego ośrodka kultury polskiej, dającego możliwość dynamicznego i wszechstronnego rozwoju. Książka niniejsza dowodząca, że w lwowskim tyglu narodów zajmowali Polacy pozycję uprzywilejowaną, przyczyniając się aktywnie do rozwoju dziedzictwa kulturowego miasta, wyjaśnia współczesny sentyment naszych rodaków wobec tego miejsca, postrzeganego nadal jako newralgiczny punkt kresowej „ojczyzny utraconej” i skarbnicy spuścizny wieków. Na książkę składa się 20 tekstów przygotowanych przez przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych i miłośników tematyki kresowej.
Wydawnictwo dedykowane jest pamięci dr. Stanisława Dziedzica.
Gorzki smak zwycięstwa. Polski bilans II wojny światowej to publikacja pod redakcją naukową: dr Janusza Gmitruka, prof. dr hab. Tadeusza Paneckiego, dr Tadeusza Skoczka i prof. zw. dr hab.Józefa Smolińskiego. W książce zaprezentowano 16 artykułów, które opisują m.in. położenie militarne Rzeczypospolitej w 1939 roku, ludowy bilans II wojny światowej, zarys dziejów polskich marynarzy, którzy zostali jeńcami wojennymi oraz działania polskiego wywiadu z okresu II wojny światowej. Ponadto autorzy artykułów w swoich rozważaniach przedstawili również oszacowanie strat wojennych Warszawy i Łodzi w okresie II wojny światowej, sylwetki wybranych twórców kultury, osadzonych podczas okupacji na Pawiaku, a także bilans strat poniesionych przez polską naukę w wyniku represji ZSRR.|
Tytułowa Konstytucja dla Europy, wydana wiosną 1831 roku w Warszawie za sprawą Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego, była pierwszą polską próbą opisania podstawowych praw przyszłej wspólnoty narodów europejskich. Podczas przerw w walkach o Warszawę autor sformułował tekst zatytułowany Wolne chwile żołnierza polskiego, czyli myśli o wiecznym pokoju między narodami ucywilizowanymi. Autograf traktatu z 30 kwietnia 1831 roku, zawierający obszerny tekst pod tytułem Niektóre myśli do prawa ustalającego wieczny pokój w Europie, przetrwał w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, egzemplarz zaś Konstytucji dla Europy, wydrukowany wiosną 1831 roku na podstawie wspomnianego rozdziału – znajduje się w zbiorach Biblioteki Narodowej i jest udostępniany szerokiej publiczności w wersji elektronicznej.
21 października 2021 roku odbyła się Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa „Wojciech Bogumił Jastrzębowski – w 190. rocznicę wydania Konstytucji dla Europy” pod patronatem Marszałka Województwa Mazowieckiego i Prezydenta m.st. Warszawy. Prelegenci w swoich rozważaniach przedstawili m.in. wkład Profesora Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego w rozwój funkcjonowania Instytutu Agronomicznego, inne koncepcje zjednoczenia Europy autorstwa Adama Jerzego Czartoryskiego, Stanisława Staszica i Józefa Hoene – Wrońskiego, realizację działań Muzeum Niepodległości związanych z renowacją grobu rodziny Jastrzębowskich oraz tezy konstytucyjne autorstwa Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego. Niniejsza publikacja jest pokłosiem obrad wyżej wymienionego wydarzenia naukowego.
Publikacja Stefan Starzyński – gospodarz stolicy 1934-1939 autorstwa Beaty Michalec, pod redakcją Tadeusza Skoczka, wydana została przez Muzeum Niepodległości w ramach serii wydawniczej Biblioteka Kwartalnika „Niepodległość i Pamięć”.
W ostatnich latach znacząco wzrosła wiedza o Warszawie i samym prezydencie miasta Stefanie Starzyńskim, jednak cały czas pozostaje niedosyt społeczny. Starzyński zazwyczaj w literaturze przedstawiany jest, jako bohater września 1939 roku, dlatego też autorka postanowiła zaprezentować prezydenta Warszawy, jako gospodarza miasta w latach 1934−1939. Ukazuje jego pracę, dorobek i wysiłek, jaki włożył wraz ze swoimi współpracownikami w to, aby Warszawa zmieniła swoje oblicze. Niniejsza publikacja jest pośrednio wynikiem wieloletnich badań naukowych prowadzonych przez autorkę na temat Warszawy, Zarządu m.st. Warszawy za czasów prezydenta Starzyńskiego oraz działalności przedwojennych towarzystw przyjaciół dzielnic stolicy, wspólnych losów Starzyńskiego i Lorentza. W pierwszej części zostały zaprezentowane działania, inicjatywy, poszczególne zadania, jakie wykonał Stefan Starzyński wraz ze swoimi współpracownikami, jako gospodarz miasta, kładąc wielki nacisk na szybki rozwój Warszawy, tak, aby warunki życia w mieście polepszyły się, a wszyscy mieszkańcy, bez względu na to czy mieszkali w centrum czy na przedmieściach, mogli żyć godnie. Przedstawiono problemy, jakie musiał rozwiązywać prezydent, angażując przy tym szeroki krąg ludności, poprzez organizacje społeczne czy kulturalne, stosując w swojej pracy metody demokratyczne przez cały okres prezydentury. Tematyka rozdziałów dotyczy nie tylko rozwoju stolicy, ukazana jest także troska prezydenta o zieleń i estetykę miasta. Ponadto autorka zwraca uwagę na wysiłek władz miejskich włożony w powiększanie terenów zielonych w stolicy, upowszechnianie konkursu „Warszawa w kwiatach” oraz zmianę nastawienia władz miejskich i mieszkańców do roli Wisły. Ponadto została omówiona działalność towarzystw przyjaciół dzielnic Warszawy za czasów Stefana Starzyńskiego oraz bliska współpraca prezydenta z tymi stowarzyszeniami. Współpraca ta przyczyniła się do budowania podwalin pod społeczeństwo obywatelskie, a we wrześniu 1939 roku, dzięki pośrednictwu delegatów prezydenta miasta i członków stowarzyszeń dzielnicowych, sam Starzyński mógł liczyć na wsparcie mieszkańców w obronie stolicy. W niniejszej publikacji podkreślone zostały powiązane losy Stefana Starzyńskiego i Stanisława Lorentza. Ponadto autorka ukazuje utrwalone znaki pamięci o Stefanie Starzyńskim, podtrzymywanie tej pamięci przez bliskich współpracowników i przyjaciół prezydenta, którzy ocaleli z pożogi wojennej. Drugą część publikacji stanowi Kalendarium, począwszy od 2 sierpnia 1934 roku, czyli od momentu powołania Stefana Starzyńskiego na Tymczasowego Prezydenta m.st. Warszawy, do dnia, kiedy to urwał się ślad po prezydencie, który został aresztowany przez gestapo i uwięziony na Pawiaku. W Kalendarium czytelnicy znajdą informacje o inicjatywach i programie samorządowy Starzyńskiego, o jego spotkaniach z mieszkańcami i przedstawicielami organizacji, o oficjalnych spotkaniach, w których brał udział, jako gospodarz miasta.
Publikacja dofinansowana została ze środków subwencji na rozwój i utrzymanie potencjału badawczego przyznanej Akademii Finansów i Biznesu Vistula przez Ministerstwo Edukacji i Nauki na lata 2019, 2020, 2021.
Galeria Malarstwa Historycznego to projekt zrealizowany przez Muzeum Niepodległości. Jego ideą było zaprezentowanie szerszej publiczności obrazów ze zbiorów Muzeum, które niezbyt często pokazywane są na wystawach. Uzupełnieniem wyboru obiektów o tematyce historycznej były zakupione przez Muzeum prace współczesnych malarzy ukazujące wydarzenia z naszej przyszłości. Niniejsza publikacja to album podsumowujący wcześniej wspomniany projekt. Czytelnik może zapoznać się z obrazami, które zostały zaprezentowane w ramach tego przedsięwzięcia.
Pokolenie Kolumbów
27 kwietnia 2021 roku odbyła się Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa „Pokolenie Kolumbów. Krzysztof Kamil Baczyński znany i nieznany oraz pozostali poeci Powstania Warszawskiego” pod patronatem Marszałka Województwa Mazowieckiego i Prezydenta m.st. Warszawy. Głównym założeniem wspomnianego wydarzenia było przypomnienie postaci Krzysztofa Kamila Baczyńskiego oraz innych przedstawicieli „Kolumbów rocznika 1920”: Józefa Szczepańskiego, Tadeusza Gajcego, Zdzisława Stroińskiego, Romana Bratnego, Krystynę Krahelską, Annę Świrszczyńską, Witolda Zalewskiego, Bohdana Czeszko, Mirona Białoszewskiego, Andrzeja Trzebińskiego, Tadeusza Różewicza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Lecha Bądkowskiego, Tadeusza Borowskiego, Annę Kamieńską, Józefa Hena. Niniejsza publikacja jest pokłosiem obrad wyżej wymienionego wydarzenia naukowego. W książce Pokolenie Kolumbów Czytelnik może odnaleźć autorskie teksty, które opisują m.in. portret pokolenia „Kolumbów” w powieści Romana Bratnego, twórczość poetycką więźniarek Pawiaka-Serbii na przykładach wierszy Józefy Radzymińskiej, Elżbiety Popowskiej, Zofii Karpińskiej i Marii Horodyskiej, oraz artystyczną twórczość Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Ponadto w artykułach zaprezentowano także wojenną rolę kobiet, przedstawioną w utworach słowno-muzycznych z tamtych lat, analizę wierszy Teresy Bogusławskiej. Ciekawym dopełnieniem Pokolenia Kolumbów są publikacje autorstwa Marty Milewskiej Gra miejska „Poeci okupowanej Warszawy” i możliwości jej wykorzystania do popularyzacji wiedzy o pokoleniu Kolumbów i Radosława Potraca Śladami poetów czasu Kolumbów w Warszawie. Spacer tematyczny.
Rząd Obrony Narodowej w dokumentach ruchu ludowego
Rząd Obrony Narodowej w dokumentach ruchu ludowego to publikacja pod redakcją naukową: dr Janusza Gmitruka, dr Mateusza Ratyńskiego i dr Tadeusza Skoczka. W książce zaprezentowano 64 dokumenty źródłowe które opisują szerokie spectrum polityczne, programowe i propagandowe ludowców trzech głównych nurtów ruchu ludowego w okresie I gabinetu Wincentego Witosa. Autorzy tomu przedstawiają dokumenty PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie” i PSL-Lewica, które pochodzą z prasy partyjnej (tygodnik „Ludowiec”, „Piast”, „Wyzwolenie”, „Przyjaciel Ludu”), stenogramów Sejmu Ustawodawczego, relacji wspomnieniowych oraz dziennika urzędowego Rady Ministrów, czyli „Monitora Polskiego”. Wymieniona wyżej dokumentacja została poszerzona o afisze propagandowe pochodzące ze zbiorów Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego w Warszawie. W niniejszej publikacji Twórcy zaprezentowali również wkład Wincentego Witosa w zwycięstwo Polaków w wojnie polsko-bolszewickiej oraz przedstawili sylwetki wielu innych ważnych działaczy ludowych związanych z PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie” i PSL-Lewica: Stanisław Osiecki, Juliusz Poniatowski, Maciej Rataj, Jan Dębski, Władysław Kiernik, Zofia Dąbska z domu Woyniłłowicz, Jan Dąbski, Jan Stapiński, Józef Putek, Józef Sanojca, Maksymilian Malinowski, Stanisław Thugutt, Antonim Anusz, Jan Płokarz, Romuald Wasilewski.
Katalog Hallerczycy
Wystawa „Generał Haller i jego żołnierze” oraz towarzyszący jej, bogato ilustrowany informator autorstwa dr. Tadeusza Skoczka i Jana Engelgarda (redakcja: dr T. Skoczek, dr I. Mościcka) zostały przygotowane w ramach Projektu Edukacyjnego „100 x 100”, realizowanego przez Muzeum Niepodległości w Warszawie z dotacji Stulecie Niepodległości ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego. W informatorze „Hallerczycy…” zamieszczony został obszerny spis katalogowy eksponowanych obiektów.
24 września 2021 roku, Muzeum Niepodległości w Warszawie, zorganizowało Ogólnopolską Interdyscyplinarną Konferencję Naukową pt. Norwid widziany dzisiaj. Konferencja miała charakter interdyscyplinarny i była adresowana przede wszystkim do humanistów: historyków i badaczy literatury, regionalistów – bo przecież twórczość Norwida była związana z Jego rodzinnym Mazowszem, wreszcie – do biografów i językoznawców. W niniejszej publikacji zaprezentowano artykuły opisujące życie i twórczość dziewiętnastowiecznego wieszcza. W swoich rozważaniach autorzy artykułów, przedstawili m.in. biografię poety, działalność artystyczną Norwida, sylwetki varsavianistów, którzy przywrócili pamięć o zapomnianym artyście oraz opis zajęć edukacyjnych propagujących utwory literackie wspomnianego poety. Obecne wydawnictwo to nie tylko znakomity sposób udokumentowania aktualnego stanu badań, ale także dotarcia do możliwie szerokiego grona odbiorców, zainteresowanych tematyką twórczości Cypriana Kamila Norwida, Jego twórczym wkładem w nowoczesną polską literaturę i kulturę, zasługami dla rodzimej sztuki.
Powyższa publikacja posiada ściśle charakter naukowy, jest oryginalna i wnosi nową wiedzę w zakresie podejmowanego problemu. Nowatorska zawartość treści oparta jest na dokumentach źródłowych oraz na literaturze przedmiotu. Prawidłowo przeprowadzona analiza w omawianej publikacji zapewnia rzetelną wiedzę w zakresie podejmowanego zagadnienia. Ponadto w omawianym dziele właściwie zastosowano metodę analityczną. Pozwoliło to na dokonanie dogłębnej egzegezy spuścizny, jaką pozostawiły zgromadzenia zakonne na ziemiach polskich w XIX i XX wieku w zakresie omawianej tematyki. Podkreślić również należy logiczny, zgodny z zasadą asocjacji i kumulacji podział rozdziałów, które ukazują najważniejsze cechy duchowości zakonnej. Język publikacji jest klarowny i komunikatywny. dzięki czemu czyta się ją z dużym zainteresowaniem. Niezwykle bogaty materiał jest uporządkowany w sposób godny uznania. Przypisy oraz przywoływana w nich literatura nie budzą zastrzeżeń. Oznacza to, iż twórca dzieła prawidłowo korzystał z licznych źródeł. Krytycznie analizując zgromadzony materiał, wyciągał poprawne wnioski i prawidłowo zsyntetyzował osiągnięte wyniki badań. Warty podkreślenia jest również fakt, że książka pt.: Characteristics of the religious spirituality in the polish lands in the XIX and XX skierowana została do naukowego, polskiego środowiska polonijnego, które nie posługuje się już językiem swoich rodziców.
In the pursuit of the renewal of Christianity, the Church is currently paying special attention to the internal formation of the faithful and wants through a vision of a spiritually mature man help them become new creatures according to God’s purpose. Over the centuries, this idea of Christian perfection has been presented by many masters of spiritual life, to whose writings we are currently reaching in search of role models. Polish masters of spiritual life at the turn of the XIX and XX century, such as Bogdan Jański, father Konstanty Łubieński, Archbishop Zygmunt Feliński, mother Florentyna Dymman, mother Marcelina Darowska or Zofia Kończa, had a direct or indirect influence on the formation of religious congregations in the Polish lands, both in the Austrian and Russian annexation. Being founders or co-founders of religious communities, they cared for the creation of new houses, both within the borders of the Commonwealth and outside them. In this way, they became the main theologians and spiritual masters of established congregations. While working on the formation of the internal life of their members, they also developed active pastoral activity. The students and followers of their works were sisters from these communities. This work was conducted to bring the founders’ spirituality and teachings to the members of the communities. By giving communities a spiritual face and clearly specifying the nature of their later activities, all the creators of new assemblies also had a clear impact on the development of Christian life in the Polish lands in the second half of the nineteenth century and in the first decade of the twentieth century…
Współczesna historia cywilizacji zna mało wydarzeń posiadających znaczenie większe od bitwy pod Warszawą w roku 1920. Nie zna zaś ani jednego, które byłoby tak niedoceniane” – pisał brytyjski polityk, dyplomata i pisarz lorda Edgar Vincent D’Abernon, uznając Bitwę Warszawską za osiemnastą decydującą bitwę w dziejach świata. W polskiej zbiorowej świadomości Bitwa Warszawska utrwaliła się jako „Cud nad Wisłą”. I mimo że autorem tego określenia był Stanisław Stroński, to Wincentego Witosa uważa się za tego, który pierwszy raz go użył. Połączenie zwycięstwa nad bolszewikami ze świętem Wniebowstąpienia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski obchodzonym 15 sierpnia nabrało innego głębszego znaczenia związanego z Mater Dei w polskiej tradycji narodowo-żołnierskiej. Dla wzmocnienia ducha narodu i osiągnięcia jego jedności trudno pominąć rolę polskiego duchowieństwa, a w tym również kapelanów wojskowych. Już 27 lipca 1920 roku z Jasnej Góry podczas specjalnej konferencji biskupów polskich zabrzmiał apel Kościoła do rodaków o ratowanie ojczyzny. W polskich siłach zbrojnych zadania uświadamiające realizowało duszpasterstwo wojskowe. Prócz realizowania podstawowych zadań związanych z posługą duszpasterską wśród żołnierzy kapłani zajmowali się także szeroko zakrojoną działalnością oświatowo-wychowawczą, przejmując na siebie obowiązki związane z wychowaniem obywatelskim. Ta odrębność duszpasterstwa wojskowego i autonomia prawna i wyzwania stojące przed duchownymi Wstęp 15 w mundurach wynikały z konfliktu zachodzącego między światem wartości chrześcijańskich, czyli religią, miłością i życiem, a światem ideologii wojny, gdzie dominuje przemoc i śmierć. Dla żołnierzy innych wyznań również powołano w Wojsku Polskim służby duszpasterskie. Reprezentowali je naczelni kapelani wyznania ewangelickiego, prawosławnego i mojżeszowego. Z wojną polsko-bolszewicką 1920 roku związana jest postać ks. Ignacego Skorupki z grupy tzw. kapelanów lotnych powstałej w lipcu 1920 roku z potrzeby zapewnienia opieki duszpasterskiej oddziałom ochotniczym. Po otrzymaniu przydziału do 236. Pułku Piechoty im. Bohaterów Powstania 1863–1864, stał się symbolem bohaterskiej postawy kapelana. Od tych wydarzeń ugruntowało się określenie Maryi Jasnogórskiej jako „Tarczy Królestwa Polskiego i Hetmanki”, której wizerunki zaczęto umieszczać na ryngrafach, medalach i sztandarach. Odniesione w roku 1920 zwycięstwo Polaków było jasnym i czytelnym przekazem o konieczności przeciwstawienia się wszelkim przejawom dyktatury, dławiącym wolność jednostki. To dzięki determinacji całego narodu dopiero co rozsmakowanego w wolności i patriotyzmowi Polaków, bohaterstwu żołnierzy i talentowi naczelnego dowództwa można było pokonać przeważające siły wroga. Dramatyzm tamtych lat powinien skłaniać nas do podejmowania działań zmierzających do zachowania ich w pamięci narodowej ku przestrodze następnych pokoleń. Celowi temu służą między innymi liczne nekropolie i wszelkie organizowane formy edukacyjno-oświatowe, sesje i sympozja naukowe, a także powstające muzea i ekspozycje związane z pamięcią miejsc uświęconych krwią polskiego żołnierza. Jednym z takich cennych projektów jest zainicjowane przez Marszałka Województwa Mazowieckiego Adama Struzika stworzenie Muzeum Bitwy Warszawskiej w Radzyminie jako Oddziału Muzeum Niepodległości w Warszawie. Publikacja DROGA DO WOLNOŚCI. Bitwa Warszawska 1920 roku zawiera opracowania i materiały przygotowane na konferencję naukową organizowaną przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Muzeum Niepodległości i Muzeum Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego w związku z planowanymi w 1920 roku obchodami rocznicowymi. Kolejne fale pandemii w tym czasie zniweczyły nasze zamiary i wydarzenie to nie mogło dojść do skutku. Ostatecznie podjęliśmy decyzję o wydaniu drukiem tekstów przygotowanych wówczas przez autorów.
Zapraszamy do ich lektury.
Janusz Gmitruk,
Jacek Macyszyn,
Tadeusz Skoczek.
Klaskaniem mając obrzękłe prawice… to antologia wierszy Cypriana Kamila Norwida, zestawiona przez Tadeusza Skoczka i Ewelinę Pilawę – Sorokę. Niniejszy wybór utworów poetyckich został opracowany z okazji 200. rocznicy urodzin wielkiego i niedocenianego artysty. Pamięć o Norwidzie przywrócili Zenon Przesmycki, Wiktor Gomulicki oraz Juliusz Wiktor Gomulicki, który kontynuował dzieło swojego ojca. Pomimo tego twórczość poetycka dziewiętnastowiecznego wieszcza jest w dalszym ciągu nieznana niektórym odbiorcom. W antologii Klaskając mając obrzękłe prawice…Czytelnik może odnaleźć wiersze opisujące działalność artystyczną oraz tragiczne losy znakomitego poety.
Wojsko – Historia Wojskowa – Bezpieczeństwo Polski
Niniejsza publikacja stanowi zbiór studiów ofiarowanych Profesorowi Tadeuszowi Paneckiemu, wybitnemu historykowi wojskowości dziejów najnowszych. Autorzy tekstów, zamieszczonych w omawianej książce, w swoich rozważaniach przedstawili problematykę związaną z bezpieczeństwem Polski. W artykułach zaprezentowano m.in.: kulturową spuściznę Legionów Piłsudskiego, rolę Wojska Polskiego w rozwoju Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, aspekty bezpieczeństwa wewnętrznego Rzeczypospolitej Polskiej w 1935 roku oraz uwarunkowania tożsamościowo–kulturowe w procesie powstawania wspólnot narodowych. W pracy ukazano również wykaz publikacji Profesora Tadeusza Paneckiego z lat 1976-2021, a ponadto Jego biografię naukową.
W dniu 8 kwietnia 2021 roku przypadła 105. rocznica wydarzenia, które zaowocowało rozwojem terytorialnym stolicy. Po upływie ośmiu miesięcy od opuszczenia miasta przez Rosjan i – rychłego – zajęcia ich miejsca przez Niemców, generał-gubernator Hans von Beseler, działając z inspiracji ruchów obywatelskich, wydał dekret o poszerzeniu granic Warszawy, wcześniej zepchniętej przez Rosjan do rangi jednego z miast gubernialnych i jednej z szeregu nadwiślańskich twierdz, mających umożliwić utrzymanie podbitych ziem i bronić zachodnich rubieży imperium Romanowych. Jej powierzchnia wzrosła wówczas niemal czterokrotnie, zaś w obręb miasta włączono dotychczasowe przedmieścia, leżące na zewnątrz pasa umocnień, wzniesionych w XVIII i XIX stuleciu. W nowych granicach administracyjnych znalazły się tereny postrzegane dziś jako rdzennie warszawskie: Rakowiec, Ochota, Mokotów, Czerniaków, Saska Kępa, Grochów, Gocław, Targówek, Bródno, Żoliborz, Młociny, Marymont i Powązki. Ów moment stał się początkiem Wielkiej Warszawy – dzisiejszej metropolii, stolicy województwa mazowieckiego i Polski. Chcąc dotrzeć do szerokiego grona odbiorców oraz przypomnieć tak istotny moment w kilkusetletniej historii stolicy, Muzeum Niepodległości w Warszawie, w partnerstwie z Instytutem Historii Akademii Finansów i Biznesu Vistula oraz Towarzystwem Przyjaciół Warszawy, zorganizowało 26 lutego 2021 roku Ogólnopolską Interdyscyplinarną Konferencję Naukową. Przedsięwzięcie objęli patronatem honorowym: Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik i Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy Rafał Trzaskowski. Podczas obrad przyjrzeliśmy się roli, jaką Warszawa odgrywała w przeszłości i odgrywa do dziś na Mazowszu i w Polsce. Uczestnicy konferencji dyskutowali o historii miasta w latach I wojny światowej i dziejach poszczególnych jego dzielnic, od roku 1916 po czasy współczesne. Do wystąpień zachęciliśmy nie tylko varsavianistów i miłośników historii lokalnej, ale również działaczy samorządowych, pragnących opowiedzieć o szczególnym miejscu 8 swoich lokalnych ojczyzn na mapie i w dziejach regionu oraz całego kraju. Wygłoszone wówczas wystąpienia zostają przedstawione w niniejszej publikacji pokonferencyjnej, którą przekazujemy na Państwa ręce, licząc, że poszczególne referaty naukowców i samorządowców wniosą nowe spojrzenie na stolicę. W obliczu przywoływanych co jakiś czas planów podziału Mazowsza wielu wystąpieniom towarzyszyła chęć podkreślenia, że Warszawa od wieków jest jego integralną częścią. Miejmy nadzieję, że wyciągnięte z konferencji wnioski pomogą podtrzymać tezę, iż przyłączenie przedmieść nie tylko otworzyło przed stolicą widoki na dalszy rozwój, ale także nałożyło na samorząd liczne zadania i obowiązki. Przed Wielką Warszawą nastały dni dziejowe: związane z odzyskaniem niepodległości przez Polskę, z walkami w obronie granic, działaniami wojny polsko-bolszewickiej i Bitwą Warszawską 1920 roku, którą zaliczono w poczet batalii decydujących o losach współczesnego świata. Lata międzywojenne to nakreślenie wizji rozwoju nowoczesnego, europejskiego miasta, jakie widział prezydent Warszawy Stefan Starzyński. Nadszedł tragiczny rok 1939, a wraz z nim wojna, która doprowadziła do zniszczenia tamtej Warszawy… Dziś warszawianki i warszawiacy pragną stabilizacji dla swojego miasta i dalszej integracji – nie tylko, na równi z mieszkańcami innych stolic naszego kontynentu, z Europą, ale – przede wszystkim – z, o wiele bliższym nam, Mazowszem.
Ze wstępu Beaty Michalec i Tadeusza Skoczka
Dziś idę walczyć mamo!… to antologia wierszy zestawiona przez Tadeusza Skoczka. Czytelnik w wyżej wymienionej publikacji odnajdzie utwory poetyckie poświęcone Powstaniu Warszawskiemu. Zaprezentowane wiersze autorstwa m.in. Kamila Krzysztofa Baczyńskiego, Władysława Broniewskiego, Mirona Białoszewskiego, Jana Brzechwy oraz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, przedstawiają obraz codzienności powstańczej oraz walki z okupantem niemieckim. Książka jest wspólnym projektem mazowieckich instytucji kultury: Muzeum Niepodległości w Warszawie oraz Muzeum Romantyzmu w Opinogórze. Tytuł zbioru zaczerpnięty został z wiersza Józefa Andrzeja Szczepańskiego, wybitnego poety poległego w Powstaniu Warszawskim.
Dziś idę walczyć mamo!…
Publikacja Polacy w Armii Napoleona. Słownik biograficzny dowódców prezentuje wybrane sylwetki polskich oficerów-dowódców lub adiutantów biorących udział w kampaniach napoleońskich w latach 1797-1815. Biogramach ukazano ten okres ich życia, który związany był z epoką napoleońską.
Uzupełnieniem słownika jest 140 szkiców portretowych polskich oficerów (głównie generałów) służących w Wielkiej Armii wykonanych przez artystę plastyka Tadeusza Kurka na podstawie dostępnej ikonografii.
Katalog wystawy „Narodowa Galeria Niepodległości Polski 100” prezentowanej w Galerii Brama Bielańska w dniach 28 sierpnia – 14 listopada 2021 roku jest efektem ogólnopolskiej prezentacji twórczości plastycznej, związanej z uczczeniem stulecia Niepodległości, zorganizowanej w ramach współpracy z Regionalnym Stowarzyszeniem Twórców Kultury w Rzeszowie.
Publikacja zawiera sto prac plastycznych artystów-malarzy z kraju i z zagranicy, prezentujących sylwetki Twórców Niepodległości wraz z omówieniem ich działalności.
Zarówno katalog jak i wystawa, stanowią kontynuację podjętych przez Muzeum Niepodległości działań upamiętniających odzyskanie przez Polskę Niepodległości.
Prezentujemy katalog do wystawy “Życie codzienne kobiet w 20-leciu międzywojennym na łamach Tygodnika Ilustrowanego”, która powstała w ramach projektu Muzeum w Galerii – Galeria w Muzeum zainaugurowanego przez Muzeum Niepodległości w Warszawie w 2020 roku.
Inspiracją dla powstania wystawy były zbiory Biblioteki Naukowej Muzeum Niepodległości, w której to znajduje się bogaty zbiór Tygodnika Ilustrowanego – warszawskiego czasopisma, które od 1859 roku stało na straży polskiej kultury.
Za pomocą powstałych kolaży przedstawiamy jak wyglądała prasa niespełna 100 lat temu, czym interesowali się czytelnicy i jaką rolę pełniły w niej kobiety. Prezentujemy między innymi reklamy prasowe, zgrupowane w kategoriach: uroda, moda, kultura, kulinaria i rozmaitości.
“Akcja AB. Ludobójstwo elit polskiego społeczeństwa w pierwszych latach okupacji niemieckiej. To się działo przed Katyniem” to publikacja, towarzysząca konferencji, zorganizowanej 18 czerwca br. z inicjatywy redakcji dwutygodnika “Zielony Sztandar”. Prócz szeregu artykułów, napisanych przez kadrę Muzeum Niepodległości w Warszawie i Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Czytelnicy znajda w niej poruszający wstęp autorstwa Marszałka Województwa Mazowieckiego Adama Struzika, który, wraz z Wicemarszałkiem Sejmu RP Piotrem Zgorzelskim, zechciał objąć swym patronatem wspomniane przedsięwzięcie.
Kolekcja plakatów w warszawskim muzeum to bogaty zbiór, którego najstarsze egzemplarze pochodzą z lat międzywojennych. Stuletnia rozpiętość czasowa tworzy bardzo ciekawy wachlarz tematów,
stylów artystycznych oraz autorów działających w tym obszarze. Wśród tych ostatnich znajdujemy najlepszych twórców. Dzięki doskonałemu warsztatowi graficznemu, a także trafności opracowań zadanych tematów są oni zaliczani do światowej czołówki twórców w tej dziedzinie sztuki. Wystarczy wymienić Henryka Tomaszewskiego, Wojciecha Fangora, Waldemara Świerzego czy Radosława Szaybo. To artyści, którzy na stałe wpisali się do ogólnoświatowej historii sztuki plakatu. Takie zjawisko artystyczne określa się mianem „Polskiej Szkoły Plakatu”, a wymienieni powyżej artyści są zaliczani do jej twórców bądź kontynuatorów.
Publikacja w wersji anglojęzycznej.
W gmachu przy al. Jana Chrystiana Szucha 25 w Warszawie – przed wojną siedzibie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a dziś Ministerstwa Edukacji i Nauki – w okresie okupacji niemieckiej mieścił się Urząd Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa dystryktu warszawskiego Generalnego Gubernatorstwa. W przyziemiu budynku okupanci urządzili areszt śledczy gestapo. Od 1940 r. przywożono tu na przesłuchania niemal wszystkich więźniów politycznych z terenu Warszawy. O bezmiarze zadawanych w tym miejscu cierpień świadczy 1260 wykonanych przez więźniów inskrypcji, które zachowały się na ścianach i podłogach cel. W 1952 r. w dawnym areszcie otwarto Mauzoleum Walki i Męczeństwa 1939–1945. Od roku 1990 jest ono (jako filia Muzeum Więzienia Pawiak) placówką Muzeum Niepodległości w Warszawie. W roku 2008 w Mauzoleum Walki i Męczeństwa, zachowanym w prawie nienaruszonym stanie miejscu kaźni z okresu okupacji niemieckiej, udostępniono nowoczesną ekspozycję multimedialną. Książka Witolda Żarnowskiego prezentuje dzieje aresztu, historię upamiętniania tego miejsca martyrologii oraz 60 biogramów więzionych na Szucha osób. Są wśród przypomnianych w niej więźniów aresztu wojskowi i cywile, żołnierze Armii Krajowej, harcerze Szarych Szeregów, ludzie należący do różnych organizacji zbrojnych i ugrupowań politycznych, są łączniczki, cichociemni, przedstawiciele wielu zawodów. Publikacja została udokumentowana ponad 100 archiwalnymi zdjęciami.
Wstępem opatrzył Tadeusz Skoczek
Wojciech Bogumił Jastrzębowski przyszedł na świat 15 kwietnia 1799 roku w Szczepkowie-Giewartach koło Mławy, zmarł w Warszawie 30 grudnia 1882 roku. Na kartach dziejów zapisał się jako człowiek wielu talentów: naukowiec, wynalazca, botanik, fizyk i zoolog. W Powstaniu Listopadowym uczestniczył jako artylerzysta. Podczas przerw w walkach o Warszawę sformułował tekst, zatytułowany: Wolne chwile żołnierza polskiego, czyli myśli o wiecznym pokoju między narodami ucywilizowanymi.
3 maja bieżącego roku przypadła 190. rocznica opublikowania broszury, nazwanej krócej – Konstytucją dla Europy, a zawierającej Jego przemyślenia na temat przyszłego ładu na kontynencie. W dobie walk narodowo-wyzwoleńczych uczony postulował, by nową Europę tworzyły nie kraje, lecz zamieszkujące ją narody. W 77 artykułach domagał się, między innymi: zaprowadzenia pokoju, zniesienia granic na kontynencie, ujednolicenia obowiązującego tu prawa, któremu będą podlegać wszyscy bez wyjątków mieszkańcy, czy ustanowienia wspólnych organów władzy, w których pospołu zasiądą przedstawiciele poszczególnych narodowości.
W zbiorach Biblioteki Narodowej przetrwał unikatowy egzemplarz Konstytucji dla Europy z wiosny 1831 roku. Ów właśnie posłużył przygotowaniu prezentowanego przedruku dokumentu – opatrzonego, nota bene, wstępem autorstwa dr. Tadeusza Skoczka, dyrektora Muzeum Niepodległości w Warszawie.
Katalog pod redakcją Tadeusza Skoczka
Rycerze Świętego Floriana. W służbie Bogu i Ojczyźnie to katalog wystawy wydany przez Wydawnictwo Muzeum Niepodległości i Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Wystawa prezentowana była w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego od 10 marca do 16 kwietnia, zaś w Muzeum Niepodległości, w Galerii Malarstwa Historycznego od 22 kwietnia do 30 maja 2021 r.
Publikacja zawiera 38 niezwykle realistycznych prac obrazujących codzienną, żmudną, niebezpieczną pracę strażaków. Znajdujemy w nim również portrety osób, które swoje życie poświęcili służbie strażackiej.
Katalog pod redakcją dr Tadeusza Skoczka – Dyrektora Muzeum Niepodległości opatrzony jest obszernym esejem Rycerze Świętego Floriana autorstwa dr Janusza Gmitruka – Dyrektora Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Katalog pod redakcją Tadeusza Skoczka
Katalog wystawy prezentowanej w Galerii „Brama Bielańska” wchodzącej w skład Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej – Oddziału Muzeum Niepodległości. Autorką prezentowanej Instalacji jest Elżbieta Waga-Krajewska. Inspiracją dla artystki była historia X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, a przede wszystkim losy osadzonych tu więźniów. Swymi pracami wprowadza nas autorka w rzeczywistość więzienną, posługując się symbolami życia i śmierci.
Mało który miłośnik ojczystych dziejów czy kultury nie słyszał o Szczepciu i Tońciu, o najbardziej bodaj rozpoznawalnych bohaterach „Wesołej Lwowskiej Fali” – najpopularniejszej audycji radiowej emitowanej w latach 30. XX w. przez Polskie Radio Lwów. „Lwowska Fala na wojennym szlaku (1939-1946)” autorstwa Józefa Smolińskiego, to nader ciekawa, bogato ilustrowana materiałami archiwalnymi opowieść o dalszych – wojennych – losach tworzących ją artystów. Ich sceniczna i wojskowa droga wiodła wówczas przez Rumunię, Francję, Wielką Brytanię i kraje Europy Zachodniej wyzwalane przez Aliantów. Pokrótce opisywana tu książka, wydana pod redakcją naukową dr. Janusza Gmitruka i dr. Tadeusza Skoczka przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Muzeum Niepodległości w Warszawie, została zrecenzowana przez dwóch znakomitych uczonych: Prof. dr. hab. Tadeusza Paneckiego i Prof. dr. hab. Wojciecha Włodarkiewicza. Do jej lektury zachęcamy nie tylko amatorów historii najnowszej, ale tych wszystkich, którym bliska jest tematyka kresowa i którzy chcą poczytać o II wojnie światowej, oglądanej z perspektywy grupy artystów, służących wówczas Polsce i Jej obywatelom najlepiej, jak to potrafili.
Praca zbiorowa pod redakcją
Janusza Gmitruka, Tadeusza Skoczka, Józefa Zalewskiego
„W jedności siła. Mazowsze – serce Polski” to praca zbiorowa, przygotowana pod redakcją dyrektorów trzech instytucji kultury Samorządu Województwa Mazowieckiego: Muzeum Niepodległości w Warszawie, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Państwowego Muzeum Etnograficznego. W pierwszej części, zatytułowanej „Nie dla podziału Mazowsza”, czytelnicy odnajdą rozważania trójki autorów, dotyczące idei podzielenia tytułowego regionu. Rozdział „Historia Mazowsza” to zbiór trzech tekstów, poświęconych dziejom tego obszaru do roku 1918 oraz działalności ludowców i socjalistów. „Mazowsze dzisiaj” jest najobszerniejszą częścią wspomnianej publikacji – prócz pięciu tekstów o tematyce związanej z rozmaitymi formami wypełniania swej misji przez mazowieckie muzea, zawiera też zestawienie bibliograficzne publikacji z lat 2016-2021, dotykających problemu podziału województwa.
Wystawa „Generał Haller i jego żołnierze” oraz towarzyszący jej, bogato ilustrowany informator autorstwa dr. Tadeusza Skoczka i Jana Engelgarda (redakcja: dr T. Skoczek, dr I. Mościcka) zostały przygotowane w ramach Projektu Edukacyjnego „100 x 100”, realizowanego przez Muzeum Niepodległości w Warszawie z dotacji Stulecie Niepodległości ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego. W informatorze „Hallerczycy…” zamieszczony został obszerny spis katalogowy eksponowanych obiektów.
Bogato ilustrowany katalog pod redakcją dr. Janusza Gmitruka i dr. Tadeusza Skoczka stanowi pamiątkę wystawy poplnerowej prac malarskich, upamiętniających Bitwę Warszawską 1920 r. Od 23 czerwca do 24 lipca 2020 r. wystawa była prezentowana – pod tytułem „Bitwa Warszawska w obrazach” – w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, od 30 lipca do 30 sierpnia – w Galerii Malarstwa historycznego naszej placówki, a następnie, od 1 X do 13 XI, w Bibliotece Publicznej Dzielnicy Wilanów m. st. Warszawy, jako wystawa „Bitwa Warszawska w twórczości współczesnych malarzy”.
Publikacja „Bataliony Chłopskie. Armia Polskiego Państwa Podziemnego” pod redakcją dr. Janusza Gmitruka i dr. Tadeusza Skoczka jest katalogiem wystawy czasowej, prezentowanej – wirtualnie – w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, a następnie – w sposób tradycyjny – w Galerii Brama Bielańska, mieszczącej się na terenie Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej – oddziału Muzeum Niepodległości w Warszawie. Jej otwarcie miało miejsce 27 stycznia, zaś prezentowane obrazy, będące plonem czerwcowego Pleneru Malarskiego w Przewęzi, będą prezentowane tam do 28 lutego 2021 roku. Prócz przejrzenia bogato ilustrowanej części katalogowej, podczas Czytelnicy mogą zapoznać się z artykułami autorstwa obu Uczonych, poświęconymi XX-wiecznym dziejom Ruchu Ludowego i historii Batalionów Chłopskich – napisanymi w 80. rocznicę powstania tytułowej formacji zbrojnej.
