Szanowni Państwo,
Zachęcamy do przeczytania relacji pana Stanisława Mroza ze Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej z otwarcia wystawy „Żyli wśród nas” w Muzeum Więzienia Pawiak:
„Od 24 stycznia do 22 kwietnia 2018 roku Muzeum Więzienia Pawiak w Warszawie udostępnia wystawę „Historia i zagłada Żydów bocheńskich”. Wcześniej prezentowano ją w „Domu Bochniaków” w Bochni. Jej przygotowanie i eksponowanie w mieście nad Rabą było związane z otwarciem 7 września 2015 roku Żydowskiej Trasy Pamięci.
Pierwsza część wystawy, zatytułowana „Żyli wśród nas”, została przygotowana staraniem Archiwum Narodowego w Krakowie – Oddział w Bochni. Pokazuje ona losy bocheńskiej społeczności żydowskiej od czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego aż do września 1939 roku. Szczególnie interesująco pokazano wzajemne relacje tamtejszej społeczności żydowskiej i katolickiej w latach autonomii galicyjskiej i okresie międzywojennym: wspólne obchodzenie świąt i rocznic narodowych, współpracę i zaangażowanie na rzecz rozwoju miasta.
Druga jej część – „Getto w Bochni” – została przygotowana staraniem Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej. Dotyczy prześladowań społeczności żydowskiej przez okupanta niemieckiego od września 1939 roku, poprzez utworzenie getta w Bochni (15 marca 1941 roku), aż do jego likwidacji na początku września 1943 roku. Przybliża jego struktury administracyjne: Radę Żydowską (Judenrat) i policję żydowską (Ordnungsdienst); dotyka sprawy słynnych Warsztatów Salomona Greiwera, które pracowały na rzecz III Rzeszy – dzięki nim getto w Bochni przetrwało najdłużej. Przenoszono tu Żydów z mniejszych, zlikwidowanych wcześniej gett, między innymi z Wiśnicza i z Mielca.
Tu pokazano trzy największe akcje eksterminacyjne. W sierpniu i listopadzie 1942 oraz we wrześniu 1943 roku Niemcy wywieźli co najmniej 6000 Żydów do obozów zagłady w Bełżcu i w Auschwitz-Birkenau oraz obozów pracy w Płaszowie i w Szebni koło Jasła. Ponadto w ramach akcji eksterminacyjnej zastrzelili 1400 Żydów na ulicach getta.
Silnym akcentem wystawy jest identyfikacja miejsc historycznych: fotografie dokumentalne porównano z wykonanymi współcześnie, dzięki czemu wiemy z całą pewnością, że określone fakty miały miejsce w Bochni. Na wystawie pokazano zdjęcia wielu mieszkańców getta, których nazwiska udało się ustalić, a którzy wykazali się odwagą i poświęceniem, ratując współrodaków, a także przechowali pamięć o tych tragicznych wydarzeniach. Wśród nich znaleźli się: Henryk Hohmann, Henryk Schenker, dr Stefan Kornhauser, dr Usher Weinfeld, Aleksander Gutfreund, Ada Lammensdorf. Ustalono także nazwiska największych oprawców bocheńskiego getta – funkcjonariuszy gestapo i Kripo: Wilhelma Kunde, Wilhelma Haase, Hermanna Heinricha, Franza Josefa Müllera, Oskara Schömburga, Roberta Boguscha – i ich powojenne losy.
Wystawa urządzona została w Muzeum Więzienia Pawiak dzięki życzliwej pomocy doktora Tadeusza Skoczka, dyrektora Muzeum Niepodległości w Warszawie. Jest on też ambasadorem królewsko-górniczego miasta Bochni i członkiem honorowym naszego Stowarzyszenia i wydawcą znakomitej książki Miriam Room z 2014 roku pt. „Strusie pióra”, nawiązującej do dziejów getta w Bochni.
14 lutego 2018 roku odbyło się spotkanie z autorami wystawy: Stanisławem Kobielą, Agnieszką Gicalą i Stanisławem Mrozem. Uczestników wernisażu powitała Kierownik Muzeum Więzienia Pawiak – Joanna Gierczyńska. Przedstawiła zebranym Stanisława Zalewskiego, więźnia Pawiaka, niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau i Mauthausen, obecnie Prezesa Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych. W bocheńskiej delegacji uczestniczyli: burmistrz Bochni Stefan Kolawiński, dwaj radni Rady Miejskiej – Eugeniusz Konieczny i Bogdan Dźwigaj, Agnieszka Gicala – kierownik Oddziału Bocheńskiego Archiwum Narodowego w Krakowie, Dorota Rzepka – dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bochni, Halina Mucha – prezes Civitas Christiana Oddział w Bochni z A. Ratajem, przedstawiciele Starostwa Bocheńskiego, prezesi Oddziałów Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej: z Warszawy – Janina Olszewska-Romanowska, z Krakowa – Irena Bieniek, z Wiśnicza – Stanisław Domański, z Bochni – Dorota Korta, Zarząd Główny reprezentował prezes Stanisław Kobiela i członkowie Zarządu Głównego Stowarzyszenia. Przybyła liczna grupa z Oddziału Warszawskiego m.in. prof. dr Jan Pinowski, prof. dr Władysław Kupiszewski, Elżbieta Misiak, Józef Szeliga.
Wernisaż wystawy był również okazją do zaprezentowania walorów kulturalnych i turystycznych Bochni i Ziemi Bocheńskiej. Udostępnione materiały promocyjne cieszyły się wielkim zainteresowaniem zwiedzających. Pozostajemy z nadzieją, że wydarzenie kulturalne, jakie stało się naszym udziałem w Warszawie, zaciekawi i zachęci do skorzystania z naszej oferty turystycznej oraz poznawania historii lokalnej.”