KAROL RUPRECHT
(1821-1875)
Ur. 24 XII 1821 w Puławach w rodzinie mieszczańskiej pochodzącej ze Śląska. Podczas studiowania architektury w 1842-1845 na uniwersytecie w Berlinie czołowy działacz tajnej organizacji polskich studentów, powiązanej z Centralizacją Poznańską. W 1845, na skutek odmowy prolongaty paszportu przez władze rosyjskie, został zmuszony do powrotu do Królestwa Polskiego. Tutaj w 1846 zaangażował się w przygotowania do ogólnopolskiego powstania organizowanego przez Centralizację Poznańską, stając się jednym z czołowych działaczy miejscowej konspiracji. Zatrzymany w ramach fali aresztowań po nieudanym ataku sprzysiężonych 10 II 1846 na garnizon rosyjski w Siedlcach i osadzony w X Pawilonie. Zgodnie z wnioskiem komisji śledczej był jednym z 8 czołowych spiskowców oddanych pod sąd wojenny, który 3 III t.r. skazał go na karę śmierci, jednak z zamiarem ułaskawienia. 16 III 1846 znalazł się wśród 5 skazańców, którym po przejściu pod ustawioną na stokach Cytadeli szubienicą ogłoszono ułaskawienie, zamieniając poprzedni wyrok na katorgę syberyjską, w jego przypadku – 10-letnią. Równocześnie stracono wtedy skazanych w tej samej sprawie Stanisława Kociszewskiego i Władysława Żarskiego (trzeci skazany, Pantaleon Potocki, został powieszony w Siedlcach 17 III t.r.). Ruprecht odbywał karę w kopalniach srebra w Akatui w kraju nerczyńskim. W 1850 skrócono mu katorgę do 5 lat, a po jej zakończeniu w 1852 przeniesiono go na osiedlenie. Po powrocie do kraju w 1859 zamieszkał w Warszawie, będąc urzędnikiem w Zarządzie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Związał się wówczas z kołem tzw. millenerów, skupionych wokół Edwarda Jurgensa zwolenników pracy organicznej i walki o swobody narodowe metodami politycznymi. W dniach napięcia politycznego po zastrzeleniu 27 II 1861 na Krakowskim Przedmieściu 5 manifestantów przyczynił się, jako szanowany powszechnie sybirak, do uspokojenia nastrojów, m.in. organizował ochotniczą straż bezpieczeństwa, tzw. konstablów. Stał się czołowym działaczem stronnictwa białych, w 1862 – członkiem instancji zwierzchniej białych, tzw. Dyrekcji. Po wybuchu powstania styczniowego początkowo opowiedział się przeciw niemu. Jednak po przystąpieniu białych, od marca do maja 1863 był członkiem Rządu Narodowego, odpowiadającym za resort skarbu. Po przejęciu władzy w powstaniu przez czerwonych wyjechał w lipcu 1863 za granicę w charakterze komisarza rządowego przy Komisji Długu Narodowego w Paryżu, pełnił też funkcję komisarza przy Komitecie Polskim w Paryżu. Był odpowiedzialny za większość wydatków rządowych za granicą. Bezskutecznie zabiegał w Paryżu i Londynie o pożyczkę zagraniczną dla powstania. Po upadku powstania pozostał na emigracji we Francji. Był bibliotekarzem w Szkole Polskiej w Batignolles, działał też społecznie w środowisku emigracyjnym. Podczas oblężenia Paryża w czasie wojny francusko-pruskiej 1870 służył w gwardii narodowej. Po sprzedaży gmachu Szkoły Polskiej w Batignolles w 1874 zajął się przewiezieniem jej zbiorów do Kórnika, gdzie zaproponowano mu posadę bibliotekarza. Zmarł w Monachium 31 III 1875, jako człowiek samotny, i tam został pochowany.
Polski Słownik Biograficzny, t. ; Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Ossolineum 1990; S. Król, Cytadela Warszawska. X Pawilon – carskie więzienie polityczne (1833-1856), Warszawa 1969; Muzeum X Pawilonu – kartoteka więźniów Cytadeli.
