FRANCISZEK PANTOCZEK
(1811-1895)
Ur. 9 V 1811 w Koprzywnicy w Sandomierskiem. Syn pochodzącego ze Słowacji węgierskiego farmaceuty i Polki. Przyuczał się do zawodu farmaceuty w aptece ojca, właściciela apteki w Kielcach, następnie w 1834 wyjechał bez zgody władz do Wrocławia, gdzie studiował farmację. Po powrocie, w związku z podejrzeniami o współudział w zabójstwie konfidenta rosyjskiego, został uwięziony w 1837 w X Pawilonie. Śledztwo uwolniło go od w/w podejrzeń, ujawniło jednak, że wyjechał za granicę z przeterminowanym paszportem i bez zezwolenia władz, za co 20 VIII skazano go na pół roku więzienia. Podczas pobytu w X Pawilonie został zbity za próbę porozumienia się z więźniami z sąsiedniej celi za pomocą pukania w ścianę, co było naruszeniem regulaminu więziennego. Zwolniony z Cytadeli 9 II 1838 po odbyciu kary. Ponownie osadzony w X Pawilonie w czerwcu 1839 na skutek donosu, jakoby należał do tajnego związku i utrzymywał kontakty z działaczami emigracyjnymi (donos miał związek z toczącym się wówczas śledztwem w sprawie warszawskiej filii Stowarzyszenia Ludu Polskiego, tzw. Świętokrzyżców). Śledztwo nie potwierdziło tych oskarżeń i 26 VII 1839 zwolniono go z Cytadeli. Był jednak prawdopodobnie związany z kielecką filią SLP, kierowaną przez Karola Bogdaszewskiego. W 1841, po zdaniu egzaminów na prowizora, objął aptekę ojca w Kielcach. Zaangażował się w spisek ks. P. Ściegiennego, był jego współorganizatorem w tym mieście. Jego apteka była miejscem spotkań spiskowych z udziałem samego ks. Ściegiennego. Aresztowany 25 X 1844 i po raz trzeci uwięziony w X Pawilonie. Pewnego dnia został tu ukarany chłostą za silne odepchnięcie oficera, który zażądał od niego zdjęcia czamarki i słysząc odmowę, chwycił więźnia za klapy ubrania. W śledztwie konsekwentnie zaprzeczał oskarżeniom o udział w rzeczonym spisku. W rezultacie zgodnie z wnioskiem komisji śledczej z 23 VI 1845, zatwierdzonym przez namiestnika 29 VII t.r. uniknął katorgi i został skazany na wcielenie na 25 lat do wojska. W sierpniu t.r. został wysłany na Kaukaz, gdzie prowadził apteki wojskowe, m.in. w Tyflisie (obecnie Tbilisi). Był kilkakrotnie awansowany i odznaczany. Powrócił do kraju po 24 latach jako emerytowany ppłk z poznaną na Kaukazie polską żoną i trojgiem dzieci. W 1894 podyktował córce wspomnienia, które pt. Losy ucznia kieleckiego sprzed stu lat zostały opublikowane przez jego syna dopiero w 1927, wiele lat po jego śmierci. W ostatnim okresie życia mieszkał głównie w Kielcach, tam też został pochowany.
Polski Słownik Biograficzny, t. ; Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Ossolineum 1990; S. Król, Cytadela Warszawska. X Pawilon – carskie więzienie polityczne (1833-1856), Warszawa 1969; Muzeum X Pawilonu – kartoteka więźniów Cytadeli.
