ADAM ASNYK
(1838-1897)
poeta, działacz polityczny i społeczny. Ur. 11 IX 1838 w Kaliszu w rodzinie szlacheckiej. Jego ojciec Kazimierz był oficerem wojsk polskich, uczestnikiem powstania listopadowego, wziętym do niewoli pod Grochowem i zesłanym na Syberię. Adam Asnyk jako student warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej od 1857, włączył się w studencką działalność konspiracyjną w tzw. „czarnym bractwie”, stając się jego czołowym przywódcą. W 1859, w okresie nasilenia represji wobec związków studenckich wyjechał do Wrocławia, gdzie kontynuował studia medyczne. Po powrocie do Warszawy, jesienią 1860 został aresztowany i osadzony w X Pawilonie. 14 XI t.r. zwolniony ze względu na zły stan zdrowia. W końcu 1860 wyjechał do Paryża, a następnie do Heidelbergu, gdzie podjął studia uniwersyteckie z dziedziny ekonomii, prawa, historii i polityki. Powrócił do Warszawy tuż przed wybuchem powstania styczniowego, włączając się aktywnie w działalność obozu czerwonych. Od 17 IX do 17 X 1863 był członkiem tzw. rządu wrześniowego „czerwonych”, rozwiązanego później przez R. Traugutta. Zaciągnął się wówczas w szeregi powstańcze, mimo słabego zdrowia. W 1864 r., w obliczu klęski powstania, zbiegł za granicę; w Heidelbergu w 1866 r. otrzymał dyplom doktora filozofii i magistra sztuk wyzwolonych. W 1867 osiadł w Galicji: najpierw we Lwowie, a następnie w Krakowie. Czołowy polski poeta tej epoki, autor lirycznej poezji refleksyjnej publikowanej w wielu czasopismach pod różnymi pseudonimami (A., Y., Jan Stożek, El, El…y) oraz w wydaniach zbiorowych; także autor dramatów, nowel i studiów literackich. W swojej twórczości łączył tradycję romantyczną z pozytywistyczną problematyką filozoficzną i społeczną. Nigdy nie pogodził się z klęską powstania styczniowego. Zajmował się też działalnością społeczną i polityczną. Był m.in. współorganizatorem Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie w 1891. Od 1889 poseł Stronnictwa Demokratycznego z Krakowa do galicyjskiego Sejmu Krajowego. Swojemu stronnictwu służył głównie piórem, będąc redaktorem i wydawcą gazety SD „Reforma”, a następnie „Nowa Reforma”, gdzie oprócz utworów poetyckich zamieszczał również swoją publicystykę polityczną oraz mowy, które wygłaszał jako członek krakowskiej Rady Miejskiej na jej posiedzeniach. Miłośnik Tatr, był jednym z pierwszych członków Towarzystwa Tatrzańskiego. Zmarł na gruźlicę 2 VIII 1897, pochowany w nekropolii zasłużonych na Skałce w Krakowie.
Polski Słownik Biograficzny, t. ; Muzeum X Pawilonu – kartoteka więźniów Cytadeli.
