Ks. PIOTR ŚCIEGIENNY
(1800-1890)
Ur. 31 I 1800 we wsi Biłcza w pow. kieleckim w rodzinie włościańskiej. Po otrzymaniu święceń kapłańskich w 1832 wikariusz w Wilkołazie na Lubelszczyźnie, następnie od 1843 – proboszcz w Chodlu tamże. W 1842 organizator i przywódca Związku Chłopskiego, tajnej organizacji działającej głównie w środowisku chłopskim Kielecczyzny i Lubelszczyzny o radykalnym programie społecznym, planującej powstanie narodowe połączone z walką o przemiany społeczne: zniesienie pańszczyzny i uwłaszczenie chłopów. Był autorem „Złotej Książeczki” i innych pism wzywających do likwidacji wielkiej własności i walki z zaborcą, które propagował wśród włościan. Aresztowany 24 X 1844 na skutek donosów, na kilka dni przed planowanym terminem wybuchu powstania. Po pierwszej, kieleckiej fazie śledztwa, został przewieziony do Warszawy i uwięziony w X Pawilonie. Ogółem śledztwem objęto ponad 160 osób, z tego 66 uwięziono w Cytadeli Warszawskiej, m.in. dwóch braci Piotra – Dominika i Karola; reszta zeznawała przed władzami miejscowymi. Sprawa uznanych za najbardziej winnych 25 osób z ks. Ściegiennym na czele, trafiła w 1845 do sądu wojennego. Na mocy wyroku, który zapadł 24 III 1846, główny oskarżony, po uprzednim pozbawieniu go godności kapłańskiej przez sąd duchowny, został skazany na przeprowadzenie pod szubienicą, pozbawienie praw i bezterminową katorgę na Syberii. Na 10 lat katorgi skazano m.in. także obu jego braci (dodatkowo otrzymali jeszcze karę chłosty: dwukrotnego przepędzenia przez 500 kijów). Na obrzęd przepędzenia pod szubienicą przewieziono skazańca do Kielc. Ks. Ściegienny odbywał karę w kopalni srebra w Aleksandrowsku w okręgu nerczyńskim, zwolniony z najcięższych robót ze względu na zły stan zdrowia. W 1856 zamieniono mu katorgę na osiedlenie. Przebywał kolejno w Aleksandrowsku, od 1857 w Permie, biorąc aktywny udział w życiu kolonii polskich zesłańców, m.in. w pracach tzw. Ogółu. W 1863 był oskarżony o pośredniczenie w korespondencji z Warszawą i organizowanie zbiórek na rzecz polskich zesłańców, w związku z czym przeniesiono go do Solikamska w Kraju Permskim. Do kraju powrócił w 1871 (obaj jego bracia również zdołali wrócić: Karol w 1858, zaś Dominik dopiero w 1873). W 1883 przywrócono mu godność kapłańską. Ostatnie lata życia spędził jako kapelan w szpitalu Bonifratrów w Lublinie, gdzie zmarł 6 XI 1890. Jego pogrzeb przekształcił się w potężną manifestację patriotyczną.
Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Ossolineum 1990; S. Król, Cytadela Warszawska. X Pawilon – carskie więzienie polityczne (1833-1856), Warszawa 1969; Muzeum X Pawilonu – kartoteka więźniów Cytadeli.
