ks. KAROL MIKOSZEWSKI
(1831-1886)
ps. X. Syxtus, konspirator, uczestnik powstania styczniowego, zesłaniec.
Ur. w Warszawie według jego relacji 18 I 1832, według innych źródeł 25 XI 1831. Absolwent Akademii Duchownej w Warszawie, wyświęcony wikariusz kościoła św. Aleksandra przy pl. Trzech Krzyży w Warszawie. Zaangażowany w ruch patriotyczny na początku lat 1860-tych. Aresztowany w maju1861 pod zarzutem wygłaszania podburzających kazań i uwięziony na krótko w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Autor wielu pism ulotnych, założyciel „Głosu Kapłana Polskiego” (1862-1864), podziemnego periodyku przeznaczonego głównie dla duchowieństwa w celu pozyskania go dla sprawy narodowej. Szczególnie aktywny w 1862, kiedy jako X. Syxtus stał się czołowym działaczem obozu czerwonych, zabiegając o poparcie tego ugrupowania wśród duchowieństwa. 21 XII 1862 wszedł w skład Komitetu Centralnego Narodowego. Jako członek KCN uczestniczył w posiedzeniu tegoż w jego mieszkaniu przy kościele św. Aleksandra 16 I 1863, kiedy nazajutrz po brance zapadła historyczna decyzja o wybuchu powstania. Wszedł wówczas w skład Tymczasowego Rządu Narodowego, pozostając w nim do chwili przekazania władzy w powstaniu w ręce Mariana Langiewicza w marcu 1863. W listopadzie 1863 wyjechał za granicę w charakterze agenta dyplomatycznego Rządu Narodowego i pozostał na emigracji. Działał wśród polskiej emigracji we Francji, później odbył kilkuletnią podróż po Ameryce Południowej i Stanach Zjednoczonych, zbierając fundusze na rzecz różnych inicjatyw emigracyjnych. Podczas pobytu w Paryżu zaczął skłaniać się w kierunku słowianofilstwa, propagując pogodzenie się Polaków z Rosją. W 1872 za pośrednictwem ambasady rosyjskiej w Paryżu uzyskał zgodę władz carskich na powrót do kraju. Został jednak aresztowany podczas przekraczania granicy 12 VIII 1873 i uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, skąd po 8 miesiącach powędrował na zesłanie do guberni woroneskiej. W 1881 uwolniony z zesłania pod warunkiem wyjazdu z Imperium Rosyjskiego, osiadł w Krakowie. Musiał jednak pod naciskiem miejscowych władz opuścić Galicję i w 1886 zamieszkał w Budapeszcie, gdzie pełnił obowiązki duszpasterskie wśród tamtejszej Polonii. Pod koniec życia krytycznie oceniał swoją działalność słowianofilską. Zmarł w Budapeszcie 3 X 1886 i tam został pochowany.
Muzeum X Pawilonu – kartoteka więźniów Cytadeli.
