„Brześć nad Bugiem. Podróż w czasie 1919–1939
19 maja br. otworzyliśmy w Muzeum X Pawilonu niezwykłą wystawę – „Brześć nad Bugiem. Podróż w czasie 1919–1939”. To unikatowych zdjęcia z lat 1919-1939 z kolekcji Andrzeja L. Dołgowskiego. W wernisażu, który został poprzedzony wykładem białoruskiego historyka o historii Brześcia nad Bugiem – wzięli udział Włodzimierz Kobets i Larysa Karalenka z Fundacji Prospect oraz płk Waldemar Michalski, dyrektor Wydawnictwa „Bellona”, które wydało album ze zdjęciami z tej kolekcji. Gospodarzem spotkania był Jan Engelgard, kierownik Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej.
Andrzej L. Dołgowski urodził się w 1983 roku w Mińsku w rodzinie architektów. Od czasu studiów interesuje się historią architektury Białorusi, historią wojskowości, zwłaszcza historią fortyfikacji. Jego główny temat badawczy to historia Twierdzy Brzeskiej i Brześcia w XIX-XX wieku. Jest właścicielem kolekcji oryginalnych zdjęć historycznych, autorem szeregu opracowań, publikacji, prezentacji i innych projektów na temat historii Twierdzy Brzeskiej. Za jeden z głównych celów swoich prac uważa systematyzację odkrywanych materiałów, identyfikację miejsc, ludzi i wydarzeń na zdjęciach oraz włączanie wyników swoich badań do publicznego obiegu.
Bohaterem wystawy jest miasto Brześć nad Bugiem. Jak informują organizatorzy, białoruska Fundacja Prospect: „Po zniszczeniach wojennych (1914-1920) Brześć nad Bugiem stał się centrum cywilnym i wojskowym Województwa Poleskiego. Odbudowano zniszczone i uszkodzone obiekty wojskowe przeznaczone na potrzeby garnizonu Wojska Polskiego, doprowadzono do porządku infrastrukturę miejską, powstały nowe budynki mieszkalne, szkolne i administracyjne. Twierdza Brześć przekształciła się w ważny obiekt w systemie obronnym II Rzeczypospolitej. Na wystawie prezentowane są zdjęcia z obrony twierdzy w 1939 r. stawiającej opór nacierającym wojskom niemieckim. Możemy zobaczyć fotografie żołnierzy i oficerów Wehrmachtu biorących udział w szturmie miasta i twierdzy. Wystawa pozwala współczesnemu widzowi spojrzeć na skomplikowane dzieje Województwa Poleskiego i Brześcia nad Bugiem w I połowie XX wieku. To historia prawdziwa, autentyczna, nie poddana zabiegom cenzorskim i politycznym. Autor wystawy zaprasza wszystkie osoby i instytucje zainteresowane tym tematem do współpracy mającej na celu zachowanie w pamięci pokoleń prawdziwej historii”.
Z punktu widzenia historycznego kolekcja Andrzeja Dołgowskiego jest absolutnym unikatem – większość prezentowanych fotografii nie była znana polskim historykom. Bezcenne są zdjęcia ukazujące dzień powszedni garnizonu polskiego w Brześciu oraz życie inteligencji polskiej w tym mieście. Także część kolekcji dotycząca września 1939 roku robi ogromne wrażenie. Autor dotarł do materiałów pochodzących z Niemiec ich prywatnych albumów z tego okresu, w tym do albumu oficera Wermachtu biorącego udział w walkach i przejęciu twierdzy Brześć przez Niemców. Potem uwiecznił na kliszy kontakty między dowództwem wojsk niemieckich (gen. Heinz Guderian) a dowództwem 29. Lekkiej Brygady Pancernej armii radzieckiej z kombrygiem Siemionem Kriwoszeinem. Jak zdradził Andrzej Dołgowski, album niemieckiego oficera kupił na aukcji w Niemczech, przy czym sprzedający – według niego – nie miał świadomości wartości albumu.
Ogółem kolekcja Andrzeja Dołgowskiego liczy ponad 200 fotografii, w większości doskonałej jakości. Na wystawie w Muzeum X Pawilonu Cytadeli można obejrzeć kilkadziesiąt fotogramów. Będzie można je oglądać do 31 sierpnia 2017 roku.
Andrzej Dołgowski i Jan Engelgard
