Galeria Jednego Obiektu
Przykładem jednej z cichych bohaterek Pawiaka jest postać pani Stanisławy Palewicz- Pelczarskiej, ur. 13 listopada 1913 r. w Pruszkowie. Przed wojną była wychowawczynią w przedszkolu. Po wybuchu wojny została aresztowana i wywieziona na roboty do Niemiec, skąd uciekła. Po powrocie do Polski działała w Szarych Szeregach jako łączniczka, pod pseudonimem konspiracyjnym “Mila”.
Od początku okupacji kompleks więzienny przy dawnej ul. Dzielnej 24/26 – Pawiak – stanowił największym niemieckie więzienie polityczne, przez które przeszło około 100 tysięcy osób. Na terenie Pawiaka działały już w roku 1939 SZP (Służba Zwycięstwu Polski) i od 1942 roku ZWZ-AK (Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej). W marcu 1940 r. Pawiak stał się więzieniem śledczym Tajnej Policji Państwowej – Gestapo. W tym samym czasie tajna organizacja Państwa Podziemnego,Towarzystwo Opieki nad Więźniami „Patronat” uruchomiło oficjalnie pomoc dla więźniów.
Od sierpnia 1943 r. za pośrednictwem delegatki Patronatu, Pani Heleny Danielewicz, Stanisława Palewicz-Pelczarska rozpoczęła pracę jako oddziałowa w żeńskiej części Pawiaka, zwanej Serbią. Działała tam w wewnętrznej siatce konspiracyjnej i pomagając więźniarkom, przenosiła informacje i grypsy. W dniu 1 kwietnia 1944 r. została zwolniona z Pawiaka w ramach likwidacji polskiego personelu.
Jako podziękowanie za życzliwość wobec osadzonych, otrzymała na pamiątkę serwetkę wyhaftowaną przez więźniarki funkcyjne. Był to zarazem swoisty prezent na Wielkanoc, gdyż haft przedstawia wiosenną gałązkę z baziami, kurę i żółte kurczaki.
„Mila” brała udział w Powstaniu Warszawskim w batalionie „Zośka”. Uczestniczyła też w zamachu na kata Warszawy – Kutscherę, za co została odznaczona Orderem Virtuti Militari. Po wojnie powróciła do pracy wychowawczyni w przedszkolu. Zmarła 3 grudnia 2005 r. w Warszawie.
