Muzealne Spotkania z Kresami
Muzeum Niepodległości w Warszawie
23-24 maja 2011
W dniach 23-24 maja 2011 roku w Muzeum Niepodległości w Warszawie odbyły się II Muzealne Spotkania z Kresami.
Patronat honorowy nad konferencją objęli marszałek Senatu RP Bogdan Borusewicz, minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski oraz marszałek województwa mazowieckiego Adam Struzik. Patronat medialny – „RZECZPOSPOLITA” i TVP HISTORIA.
II Muzealne Spotkania z Kresami były poświęcone prezentacji zbiorów (ich różnych typów), zrealizowanych dotąd wystaw, prac naukowo-badawczych, edytorskich oraz innych form aktywności dotyczących tematyki Kresów Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Prezentacja słowna, pokaz multimedialny zbiorów kresowych, wszelkich śladów materialnych i niematerialnych przeszłości pokazujących prawdę i legendę o Kresach Wschodnich, to znaczące działania muzealne w upamiętnianiu i upowszechnianiu wśród potomnych dziedzictwa historycznego ziem kresowych i ludzi je zamieszkujących.
Tak zaproponowana formuła Muzealnych Spotkań z Kresami główną rolę w mówieniu o dziejach dawnych polskich ziem kresowych i losach Kresowian powierzyła prezentowanym obiektom muzealnym, dokumentom historycznym i pamiątkom, świadczącym o przeszłości i ją dokumentującym, będącym wyrazem utrwalonej w nich pamięci ludzi.
W II Muzealnych Spotkaniach z Kresami udział wzięło 35 pracowników merytorycznych z 19 instytucji muzealnych, wyższych uczelni, archiwów państwowych oraz bibliotek. Przedstawiono 35 referatów dotyczących zbiorów i kolekcji z dziedzin:
• grafika, rysunek, malarstwo,
• fotografia,
• druki, rękopisy oraz inne,
• etnografia,
a także dotyczące wystawiennictwa, prac konserwatorskich, badawczych i popularyzacji oraz kultywowania kresowych tradycji w powojennej Polsce, wyrażającego się m.in.w działalności wydawniczej organizacji kresowych w okresie od 1989 roku.
Przedstawione na Spotkaniach referaty były potwierdzeniem realizacji podjętego zamierzenia, bowiem w autorskich prezentacjach multimedialnych można było zobaczyć cenne, niezwykle interesujące zabytki, pamiątki kresowe, obok obiektów znanych były rara i inedita, a wszystko to świadczyło, dokumentowało, że Kresy Wschodnie to nie jakiś obszar mityczny, ale rzeczywista i integralna część dawnej Rzeczypospolitej, to obszar pracy i życia wielu pokoleń Polaków i innych narodowości współtworzących z nami dziedzictwo kresowe.
W dyskusji – na zakończenie konferencji – miały miejsce wystąpienia m.in. w sprawie powołania w Polsce Muzeum Kresów, czy najogólniej rzecz ujmując – ośrodka dokumentacji historii i kultury Kresów Wschodnich. Mówiono o konieczności ratowania obiektów sakralnych i zabytków świeckich, należących do polskiego dziedzictwa kulturowego, a znajdujących się poza wschodnią granicą naszego dzisiejszego państwa, jak również o formach kontaktów – współdziałania w tym zakresie z właściwymi placówkami naukowymi i kultury na Ukrainie, Białorusi i Litwie. Zarówno autorzy prezentacji jak też goście konferencji zgłaszali konieczność kontynuowania Muzealnych Spotkań z Kresami, uznając je za bardzo ważną formę działania prowadzącego do w miarę pełnego opracowania, scalenia wiedzy o zasobach muzealnych, ale też i w znacznej mierze im pokrewnych, a przechowywanych w archiwach i bibliotekach, dokumentujących polskie dziedzictwo kresowe; podkreślano, iż prace naukowo-dokumentacyjne prowadzone wokół Muzealnych Spotkań z Kresami służą badaczom przedmiotu, organizatorom wystaw, wszystkim innym interesującym się Kresami.
Spotkaniom towarzyszył pokaz pamiątek kresowych – obiektów wybranych przez autorów prezentacji oraz wystawa czasopism kresowych wydanych w Polsce w latach 1989-2009 ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie.
Dla utrwalenia dorobku konferencji zostanie wydane drukiem jej pokłosie (tom zawierający pełne teksty referatów, bogato ilustrowany).
Za współpracę i udział w II Muzealnych Spotkaniach z Kresami wszystkim Autorom prezentacji Muzeum Niepodległości w Warszawie składa serdeczne podziękowania.
P R O G R A M
23 maja, poniedziałek
9.30 – dr Tadeusz Skoczek, dyrektor Muzeum Niepodległości w Warszawie
Otwarcie konferencji
Wystąpienia honorowych patronów i gości
Prezentacje
10.00 – część I: Zbiory i kolekcje – grafika, rysunek, malarstwo
-mgr Kamilla Pijanowska, Muzeum Narodowe w Warszawie
„Album widoków Wołynia” w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
-mgr Ewa Milicer, Muzeum Narodowe w Warszawie
Wileńskie albumy kolekcjonerskie Marii Celiny Boczkowskiej jako przykład zainteresowania
grafiką i rysunkiem w 2. połowie XIX wieku
-mgr Piotr Kibort, Muzeum Narodowe w Warszawie
Rysunki architektoniczne rezydencji w dawnych województwach ruskim, wołyńskim
i podolskim ze zbiorów Mniszchów z Wiśniowca
-mgr Andrzej Dzięciołowski, Muzeum Narodowe w Warszawie
Flotylla Pińska i poleskie itinerarium Henryka Uziembły
-mgr Mariusz Kasprzak, Muzeum Mazowieckie w Płocku
Pamiątki kresowe w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku
-Kinga Sołtys, Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Portrety książąt Sanguszków z pałacu w Sławucie, w zbiorach Muzeum Okręgowego
w Tarnowie
-mgr Barbara Bułdys, Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Rezydencje kresowe książąt Sanguszków w zbiorach Muzeum Okręgowego w Tarnowie
-część II: Zbiory i kolekcje – fotografia
-mgr Aleksandra Garlicka, Warszawa
Artystyczna fotografia kresowa w okresie międzywojennym
-mgr Andrzej Rybicki, Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie
„Spółka fotograficzna”. Kresy w obiektywie legionistów II Brygady Legionów Polskich
-Małgorzata Florczak, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
Fotograficzne wyprawy Henryka Poddębskiego na Kresy. Materiały ze zbiorów Instytutu
Sztuki PAN i Kolekcji Rodzinnej
-mgr Beata Górecka, Biblioteka Jagiellońska
Świat, który przeminął – życie na Wołyniu lat 30. XX wieku w dokumentacji fotograficznej
Adama Juliana Łukaszewskiego
-mgr Filip Kwiatek, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Korpus Ochrony Pogranicza w zbiorach fotograficznych Narodowego Archiwum Cyfrowego
-mgr Andrzej Rybicki, mgr Magdalena Skrejko, Muzeum Historii Fotografii
im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie
Wilno po akcji „Burza” w obiektywie Jana Bułhaka. Klisze ze zniszczonego Wilna
z 1944 roku
-mgr Grażyna Dreścik, Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego
w Krakowie
Jan Bułhak, próby powrotu – Kresy w PRL-u
Około 14.00-15.00 – przerwa
15.00 – część III: Zbiory i kolekcje – druki i rękopisy oraz inne
-mgr Piotr P. Czyż, Muzeum Narodowe w Warszawie
Heraldyka w drukach XVII-XVIII wieku z kolekcji Józefa Ignacego Kraszewskiego
w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
-mgr Krzysztof Klupp, Biblioteka Raczyńskich Pracownia-Muzeum J.I. Kraszewskiego
w Poznaniu
Kresy Józefa Ignacego Kraszewskiego: zbiory kresowe Pracowni-Muzeum
J.I. Kraszewskiego w Poznaniu
-dr Łukasz Koniarek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich
„Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa” w Ossolineum
-mgr Helena Wiórkiewicz, Muzeum Niepodległości w Warszawie
Pamiątki lwowskiej rodziny Drexlerów w zbiorach Muzeum Niepodległości w Warszawie
-dr Anna Milewska-Młynik, Muzeum Niepodległości w Warszawie
Z archiwum Mieczysława Zadróżnego (1899-1960), kierownika Głównej Biblioteki
Naukowej Liceum Krzemienieckiego
-Tomasz Kuba Kozłowski, Dom Spotkań z Historią
Kresowiana w zbiorach prywatnych – potencjał wystawienniczy, popularyzatorski, naukowo- badawczy i edytorski
Około 17.00 – dyskusja, podsumowanie prezentacji pierwszego dnia
24 maja, wtorek
Prezentacje
9.00 – część IV: Zbiory i kolekcje – etnografia
-mgr Joanna Bartuszek, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
Wizerunek Hucułów i Huculszczyzny w archiwaliach i fotografiach zgromadzonych
w Archiwum Naukowym PME
-mgr Klara Sielicka-Baryłka, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
Pamięć serca, pamięć rąk – kontynuacja tradycji tkackich przez ludność z ziem kresowych przesiedloną na Ziemie Zachodnie
-mgr Magdalena Dolińska, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Stanisław Jakubowski i jego kresowa kolekcja w zbiorach Muzeum Etnograficznego
im. Seweryna Udzieli w Krakowie
-mgr Beata Skoczeń-Marchewka, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli
w Krakowie
Litewskie, białoruskie i ukraińskie wycinanki oraz ozdoby papierowe w zbiorach Muzeum
Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie
-mgr Grzegorz Graff, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Rusini Karpaccy na archiwalnej fotografii w zbiorach Muzeum Etnograficznego
im. Seweryna Udzieli w Krakowie
-część V: Wystawiennictwo, prace konserwatorskie, badawcze i popularyzacja
-dr Łukasz Koniarek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Ossolińskie pamiątki polsko-ukraińskich walk o Lwów. Wystawa „Boje Lwowskie 1918-
1919” (luty – marzec 2009)
-mgr Bożena Kubit, Muzeum w Gliwicach
Z Kresów do Gliwic – prezentacja projektu badawczego i wystawy „Gliwiccy Kresowianie”
-mgr Wiktoria Blacharska, Muzeum Narodowe w Gdańsku
Muzeum Kresowe – czy i komu potrzebne? Spojrzenie muzealnika – organizatora wystaw
kresowych
-ks. prof. dr hab. Józef Wołczański, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Próby ratowania dziedzictwa kulturowego Metropolii Lwowskiej obrządku łacińskiego
na terenie obecnej Ukrainy po 1991 roku
-prof. dr hab. Ryszard Brykowski, Warszawa
dr Janusz Smaza, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
Prace konserwatorsko-restauracyjne przy pomniku generała Józefa Dwernickiego
1997-2000
-mgr Katarzyna Mączewska, Biblioteka Narodowa
Znaczenie studium historyczno-konserwatorskiego w procesie konserwacji zabytków
na przykładzie restauracji kościoła parafialnego p.w. św. Andrzeja Apostoła w Słonimiu
Około 13.00 – 14.00 przerwa
14.00 – dr Urszula Olbromska, Przemyśl
Nagrobki figuralne na polskich mogiłach obecnego pogranicza polsko-ukraińskiego
(rejon mościski i starosamborski)
-dr Marta Trojanowska, Przemyśl
Kresowe Madonny z Orłami Białymi – motywy narodowe i patriotyczne w wizerunkach
Matki Boskiej w kościołach łacińskich
-mgr Mariusz Jerzy Olbromski, Przemyśl
Krzemieniec i Wołyń w prozie i poezji polskiej okresu dwudziestolecia międzywojennego
-mgr Halina Murawska, Muzeum Niepodległości w Warszawie
Czasopisma kresowe wydawane w Polsce w latach 1989-2009. Materiały do bibliografii
Około 16.30 – Podsumowanie i zakończenie Spotkań
Spotkaniom towarzyszą:
-pokaz pamiątek kresowych – obiektów wybranych przez Autorów prezentacji;
-wystawa czasopism kresowych wydanych w Polsce w latach 1989-2009,
ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie
