Ekspozycje
EKSPOZYCJE STAŁE W MUZEUM X PAWILONU
“Więźniowie X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej”
Zorganizowana w zrekonstruowanych wnętrzach więziennych ukazuje na tle dziejów obiektu historię zmagań Polaków o wyzwolenie narodowe i przemiany społeczne w epoce zaborów poprzez przedstawienie sylwetek więzionych tu osób oraz wydarzeń i organizacji, w których działali, poczynając od spisków niepodległościowych z lat 1830-tych aż do odzyskania niepodległości w 1918 r. Składają się na nią akta carskich władz represyjnych: dokumenty więzienne, śledcze i sądowe, prasa i druki ulotne poszczególnych organizacji, fotografie czołowych więźniów, pozostałe po nich pamiątki osobiste, realia i dzieła sztuki oraz cele imienne wielu więzionych tu wybitnych Polaków. X Pawilon jako miejsce, w którym rozstrzygały się losy wielu późniejszych katorżników i zesłańców, eksponuje również martyrologię Polaków na Syberii w epoce zaborów, ukazaną m.in. w kolekcji prac malarza – sybiraka Aleksandra Sochaczewskiego, także więźnia X Pawilonu.
Z ww. ekspozycją związane jest również otoczenie X Pawilonu – dawny dziedziniec więzienny będący miejscem spacerów aresztantów, droga straceń i Brama Straceń, przez którą wyprowadzano skazańców na miejsce egzekucji, oraz dwa upamiętnione miejsca kaźni: na stokach nad Wisłą miejsce egzekucji działaczy polskiego ruchu robotniczego, zwłaszcza uczestników rewolucji 1905-1907 r. wraz z symbolicznym cmentarzem straconych, oraz leżące na południe od Cytadeli miejsce egzekucji powstańców styczniowych, m.in. członków Rządu Narodowego z R. Trauguttem na czele.
“Józef Piłsudski w X Pawilonie”
(stanowiąca wyodrębnioną część powyższej ekspozycji)
Ukazuje fragment biografii J. Piłsudskiego wiążący się z X Pawilonem: jego pobyt tutaj, kiedy jako czołowy przywódca PPS i redaktor “Robotnika” został tu osadzony wraz z żoną Marią 18 IV 1900 po wykryciu drukarni tego pisma w jego ówczesnym mieszkaniu w Łodzi. Dokumenty i fotografie ilustrują jego aresztowanie, pobyt w X Pawilonie, przebieg śledztwa, okoliczności związane z symulowaniem przezeń choroby psychicznej w celu wydostania się stąd, wreszcie przewiezienie go 15 XII t.r. na “leczenie” do szpitala w Petersburgu i udaną stamtąd ucieczkę 14 V 1901.
SYBIRACY 1940 – 1956
Wystawa “Sybiracy 1940-1956” upamiętnia losy Polaków represjonowanych na Wschodzie. Jej wielowątkowa tematyka koncentruje się na dwóch zasadniczych problemach – realiach życia na tzw. wolnym osiedleniu i świadectwach pobytu obywateli Rzeczypospolitej w sowieckich obozach. Na ekspozycji przedstawione są też wybrane aspekty polskiego wychodźstwa z ZSRR w czasach II wojny światowej oraz dzisiejsze działania dokumentujące stalinowskie represje.
Wszystkie prezentowane na wystawie obiekty pochodzą z Kolekcji Sybirackiej Muzeum Niepodległości, liczącej obecnie około 1400 jednostek. Do najciekawszych należą realia wykonane i wykorzystywane na zesłaniu lub w obozach, takie jak przedmioty codziennego użytku czy pamiątki o charakterze patriotyczno-religijnym. Dużą wartość poznawczą posiadają też archiwalia oraz fotografie dokumentujące losy Polaków na Wschodzie. Obok muzealiów upamiętniających zesłania na ekspozycji znajdują się obrazy i rysunki tworzone przez utalentowanych Sybiraków już po powrocie do kraju. Są one nie tylko ilustracją autentycznych wydarzeń, ale też artystyczną wizją wewnętrznych doznań osób poddanych represjom.
Wystawa adresowana jest przede wszystkim do młodych ludzi, dla których deportacje obywateli II Rzeczypospolitej do ZSRR stanowią dość odległą historię, znaną na ogół jedynie z podręczników. Należy przypuszczać, że kontakt z materialnymi świadectwami zesłań pozwoli im lepiej zrozumieć problem polskich doświadczeń na Wschodzie.
Wystawie towarzyszy wydawnictwo ilustrowane “Kolekcja Sybiracka – Katalog zbiorów” (2002).
LEKCJE MUZEALNE – CYTADELA
(MUZEUM X PAWILONU CYTADELI WARSZAWSKIEJ, ODDZIAŁ MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI W WARSZAWIE)
1. Powstanie styczniowe
2. Walka Polaków o niepodległość na przykładzie więźniów X Pawilonu
Lekcje prowadzone są na ekspozycjach X Pawilonu, leżącego na terenie Cytadeli Warszawskiej.
Cena: do 25 osób – 40 zł, powyżej 25 osób – 60 zł Zamówienia lekcji muzealnych w Muzeum X Pawilonu C.W. należy zamawiać pod nr tel:
839 12 68
3. Józef Piłsudski w X Pawilonie. W jej skład wchodzą: słowo wstępne, recytacja fragmentów “Psychologii więźnia” Józefa Piłsudskiego w wykonaniu aktora Jerzego Molgi oraz oprowadzenie po wystawie “Józef Piłsudski w X Pawilonie”. Cena – 150 zł.
Muzeum Niepodległości informuje, że zadanie: “Opracowanie dokumentacji technicznej dla rewaloryzacji obiektów Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej” – II etap, odbywał się z dotacji celowej przyznanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.”
