“W murach aresztu” – inscenizacja Drogi Krzyżowej odprawianej przez więźniów Pawiaka w latach 1943-1944
W poniedziałek 19 marca 2018 r. o g. 17.00 w Mauzoleum Walki i Męczeństwa zaprezentowana została inscenizacja
W murach aresztu
przygotowana na podstawie Drogi Krzyżowej,
którą ułożyli i odprawiali w latach 1943–1944 więźniowie Pawiaka.
Pawiacka Droga Krzyżowa została napisana przez jedną z więźniarek – Elżbietę Krajewską, ps. „Elitka”, „Litka”, „Granowska”. Pochodziła spod Jarocina, skąd wraz z rodziną została wysiedlona do Generalnego Gubernatorstwa. Przed wojną ukończyła Gimnazjum Zgromadzenia Sacre-Coeur w Polskiej Wsi koło Pobiedzisk.
Podczas okupacji kontynuowała naukę na tajnych kompletach w Liceum Zofii Kurmanowej, gdzie w 1942 r. zdała maturę. Po maturze wstąpiła do 2. Harcerskiej Baterii Artylerii Przeciwlotniczej „Żbik” AK. Wykonywała zadania w ramach akcji „N”. Została aresztowana 6 czerwca 1943 r. podczas podrzucania ulotek na teren wojskowy przy ul. Wiśniowej. W czasie rewizji w jej domu znaleziono liczne koperty zaadresowane przez siostrę, Halinę „Sowę”, do Niemców. Pod nieobecność siostry całą winę wzięła na siebie.
Po dwóch dniach przesłuchań, połączonych z torturowaniem w al. Szucha, została przewieziona na Pawiak. Pomimo kolejnych przesłuchań niczego nie ujawniła. Zamknięta w izolatce – na bibułce – napisała Drogę Krzyżową, którą udało się jej przekazać na wolność. Tekst został opublikowany w prasie konspiracyjnej.
Elżbieta Krajewska w dniu 5 października 1943 r. została wywieziona do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie 14 stycznia 1944 r. zmarła na tyfus.
“W murach aresztu” – inscenizację “Drogi Krzyżowej” odprawianej przez więźniów Pawiaka w latach 1943-44 zaprezentowano w poniedziałek w Mauzoleum Walk i Męczeństwa w Warszawie. Spektakl przypomina o tragicznych losach więźniów Gestapo.
“+Droga krzyżowa+ została napisana przez Elżbietę Krajewską, jedną z byłych więźniarek Pawiaka. Ta modlitwa została napisana w celi izolacyjnej w 1943 roku (…) Poza modlitwą inscenizacja odwołuje się do męczeństwa więźniów, którzy byli brutalnie przesłuchiwani i zabijani w murach katowni Gestapo, jak i w murach Pawiaka” – przypomniała Joanna Gierczyńska, która kieruje pracami Muzeum Więzienia Pawiak – oddziału Muzeum Niepodległości. Podkreśliła przy tym, że tego rodzaju modlitwy dla więźniów w czasie okupacji niemieckiej były próbą wytchnienia od strasznych warunków, w których się znaleźli.
Przygotowana inscenizacja – jak podkreślają jej twórcy – nie ma na celu odprawienia liturgicznej Drogi Krzyżowej. Celem spektaklu, przygotowanego przez Muzeum Niepodległości i Fundację ART, jest upamiętnienie tragicznych losów więźniów Pawiaka – ofiar niemieckiej okupacji w Polsce.
“Elżbieta Krajewska była uczestniczką akcji +N”, której celem była dywersja propagandowa wśród Niemców. W jej ramach drukowano i przerzucano do niemieckich urzędów np. ulotki z informacjami, których wymowa była przeciwna wobec tego, co głosiła propaganda III Rzeszy Niemieckiej” – powiedział pomysłodawca inscenizacji Andrzej Kotecki, kustosz Mauzoleum Walk i Męczeństwa, które mieści się przy Alei Szucha.
W czasie II wojny światowej gmach przy Alei Szucha, przemianowanej na Strasse der Polizei, znalazł się na terenie tzw. dzielnicy niemieckiej. W samym budynku siedzibę miał Urząd Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego; część zajmowała Tajna Policja Państwowa, czyli osławione Gestapo. Parter i przyziemie lewego skrzydła zamieniono w więzienie śledcze. Dziennie przesłuchiwano tam nawet do 100 osób, często dwukrotnie w ciągu dnia, przywożonych z Pawiaka lub aresztowanych przez gestapowców w czasie akcji przeciw polskiemu podziemiu czy w ulicznych łapankach.
Niemcy złapali Elżbietę Krajewską 6 czerwca 1943 r. podczas podrzucania ulotek na teren wojskowy przy ul. Wiśniowej. “Tutaj na Szucha przeszła bardzo ciężkie przesłuchania, które skończyły się tym, że znalazła się w szpitalu więziennym na Pawiaku. I szukając otuchy w tej trudnej dla niej sytuacji napisała +Drogę Krzyżową+. Spisana na bibułce została przerzucona poza mury więzienia i opublikowana w prasie konspiracyjnej” – opowiadał Kotecki.
“To teksty oparte o wydarzenia z Jerozolimy sprzed 2000 lat, czyli drogę krzyżową Chrystusa w powiązaniu z losem więźniów” – dodał.
Reżyserem i autorką scenariusza inscenizacji jest Maria Reif. Występują w niej aktorzy: poza Marią Reif są to Malwina Laska, Sławomir Głazek, Michał Klawiter i Dawid Ściupidro. O muzykę zadbali dyrygent Paweł Choina oraz Arkadiusz Górka, Aleksander Słojewski i Wiktor Gniazdowski.
Kolejne wykonania inscenizacji są planowane m.in. w Muzeum Więzienia Pawiak. Więzienie w tym miejscu powstało jeszcze w XIX wieku; zbudowano je przy ul. Pawiej – stąd nazwa Pawiak. Po 1939 r. przejęli je Niemcy, którzy uczynili je więzieniem śledczym Gestapo. W ocenie historyków ze 100 tys. osób, które przeszły przez Pawiak podczas okupacji 37 tys. straciło życie. Kolejne 60 tys. wywieziono do obozów koncentracyjnych i obozów pracy. (PAP)
autor: Norbert Nowotnik
O inscenizacji w mediach:
https://www.youtube.com/watch?v=X_BnTsdYQx8
http://warszawa.tvp.pl/36450523/19032018
https://dorzeczy.pl/kraj/59286/Inscenizacja-Drogi-Krzyzowej-w-murach-dawnej-hitlerowskiej-katowni.html http://www.pap.pl/aktualnosci/news,1336382,warszawa-inscenizacja-w-murach-aresztu-upamietniajaca-wiezniow-pawiaka.html https://kultura.onet.pl/wiadomosci/warszawska-inscenizacja-w-murach-aresztu-upamietniajaca-wiezniow-pawiaka/gegqvn3 http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,23157952,droga-krzyzowa-z-dawnej-katowni-niezwykla-inscenizacja-na.html http://toiowo.eu/28031-2/
