Galeria Jednego Obiektu – Pistolet maszynowy Sten i pistolet Vis
Z cyklu
Galeria Jednego Obiektu Muzeum Niepodległości
zapraszamy
w piątek 24 marca 2017 r. o g. 12.00
do
Muzeum Więzienia Pawiak, ul. Dzielna 24/26
na
prezentację
pistoletu VIS, pistoletu maszynowego Sten
oraz przebiegu Akcji pod Arsenałem
„Choć na „tygrysy” mają visy, to warszawiaki fajne chłopaki – są!”. Słowa znanej powstańczej piosenki Pałacyk Michla, hymnu Batalionu Parasol, obrazują, jak dramatyczne były zmagania Polskiego Państwa Podziemnego z okupantem ze względu na braki w uzbrojeniu. VIS był jednym z pistoletów należących do arsenału Podziemia. To broń polskiej produkcji, skonstruowana przez Piotra Wilniewczyca i Jana Skrzypińskiego w 1930 r. Pierwotnie pistolet nosił nazwę WiS,
od nazwisk jego twórców. Została ona jednak zmieniona na VIS (łac. ‘siła’) pod wpływem Departamentu Uzbrojenia. Produkcja rozpoczęła się w 1936 r. w Fabryce Broni w Radomiu. Pistolet, wzorowany na amerykańskim Colcie M 1911, działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy. Ma magazynek na osiem nabojów kaliber 9 mm.
Do wybuchu II Wojny Światowej Polacy wyprodukowali 49 tysięcy sztuk. Niemiecki okupant zajął fabryki i przejął produkcję na własne potrzeby – produkował broń pod nazwą Pistole 35(p). Części były jednak wykradane z narażeniem życia przez członków podziemia.
Pistolet maszynowy Sten swoją nazwę wziął od pierwszych liter nazwisk konstruktorów – Reginalda Sheparda i Harolda Turpina, oraz miejsca produkcji – fabryki w Enfield, w Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy wzorowali swój model na niemieckim MP40, zwanym Schmeisserem. Produkcja Stena rozpoczęła się w 1941 r. Stał się on częścią uzbrojenia nie tylko żołnierzy Zjednoczonego Królestwa, był też powszechnie używany przez członków ruchów oporu w Europie. Polska z początkiem wojny nie miała w swoim uzbrojeniu broni automatycznej typu „empi”. Dlatego Komendant Główny gen. Grot-Rowecki złożył zapotrzebowanie u aliantów na 2000, a następnie 4000 tych pistoletów, które miały trafić na tereny okupowanej Polski dzięki zrzutom. Niestety, ze 100 zrzutów udało się zaledwie kilkanaście i broni trafiło zdecydowanie za mało. Zadecydowano więc o rozpoczęciu konspiracyjnej produkcji broni wzorowanej na Stenie. Na podstawie oryginalnego pistoletu Józef Kapler i Feliks Zaborowski przygotowali dokumentację do produkcji, która ruszyła w grudniu 1943 r. w firmie „Tow. akc. Konrad, Jarnuszkiewicz i ska” przy ul. Grzybowskiej w Warszawie. W sumie produkcja Stenów odbywała się w 23 warsztatach rusznikarskich Generalnej Guberni. Ze względu na zagrożenie i warunki konspiracji na polskich Stenach wybijano znaki i numery angielskie, ale odróżniał je od pierwowzoru lewy gwint lufy (w angielskim – prawy gwint) lub zupełny brak gwintu. Drugi natomiast zespół inżynierów: Seweryn Wielaner, Tadeusz Jastrzębski i Wacław Zawrotny – opracował na podstawie brytyjskiego „empi” pistolet, który miał być lepiej dostosowany do konspiracyjnej produkcji i używania przez członków Podziemia. W ten sposób Armia Krajowa zyskała polskiego Stena, czyli Błyskawicę.
Sten ma pudełkowy magazynek na 32 naboje kaliber 9 mm. Działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego i może strzelać zarówno ogniem pojedynczym, jak i ogniem ciągłym.
Prezentacja tych eksponatów w ramach Galerii Jednego Obiektu zbiega się z 74. rocznicą Akcji pod Arsenałem. W okupowanej Warszawie 26 marca 1943 roku członkowie Grup Szturmowych Szarych Szeregów w brawurowy sposób odbili więźniów przewożonych przez Gestapo z al. Szucha na Pawiak. Wśród ponad dwudziestu odbitych osób był Jan Bytnar ps. „Rudy” – jeden z bohaterów Kamieni na Szaniec Aleksandra Kamińskiego. Dzięki Kamińskiemu stał się symbolem odwagi i poświęcenia polskiej młodzieży. Bohaterowie tej akcji, jednej z najbardziej spektakularnych akcji polskiego podziemia, uzbrojeni byli między innymi w pistolety Sten.
Czas: piątek 24 marca 2017 r. o g. 12.00
Miejsce: Muzeum Więzienia Pawiak – oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie,
ul. Dzielna 24/26
Prezentacja: Robert Hasselbusch
Wybór i przygotowanie obiektu: Robert Hasselbusch, Sylwia Szczotka
Redakcja informacji: Aleksander Kosieradzki
Promocja: Stefan Artymowski, Sebastian Urbańczyk
