ALOJZY WENDE vel Wenda
(1809-1891)
Ur. we wsi Pieszki, dzierżawca wsi Przewody w pow. miechowskim. Uczestnik powstania listopadowego 1830-1831. W latach 1840-tych związany z konspiratorami krakowskimi i E. Dembowskim. W 1846 aktywny uczestnik przygotowań do ogólnopolskiego powstania, koordynowanego przez Centralizację Poznańską, prowadził agitację antyrosyjską wśród chłopów; współorganizator razem ze szwagrem Ludwikiem Mazarakim partyzantki w pow. miechowskim. Również uczestnik powstania krakowskiego w tymże roku, podobnie jak L. Mazaraki. Po jego klęsce obaj wyjechali do Prus, lecz tam zostali aresztowani i wydani władzom rosyjskim. Osadzeni w X Pawilonie w 1846 decyzją komisji śledczej oddani pod sąd wojenny. Na początku 1848 zostali przeniesieni z Cytadeli do twierdzy w Modlinie. Wyrokiem Audytoriatu Polowego zatwierdzonym 12/24 XII 1848 Wende został skazany na 18 lat katorgi w kopalniach syberyjskich (jego szwagier – na bezterminową katorgę). Przed wywiezieniem na Syberię otrzymali jeszcze karę chłosty (Wende – 500 batów, Mazaraki – 1000). A. W. odbywał karę, wraz ze szwagrem, w Hucie Piotrowskiej w Kraju Zabajkalskim, w Wielkich Zakładach Nerczynskich i kopalni Duczarskiej. W 1853 zamieniono mu dalszą część kary na zesłanie, które spędził w wielu miejscowościach Kraju Zabajkalskiego (z L. Mazarakim postąpiono podobnie w 1856). Przyjechała wtedy doń żona Henryka. Powrócił wraz z nią do kraju w 1858 i został dzierżawcą Więcławic w pow. miechowskim. (L. Mazaraki powrócił rok później). W 1859-1866 przebywał wraz z rodziną dobrowolnie na Syberii Wschodniej, zajmując się handlem oraz niosąc pomoc przebywającym tam rodakom. Zmarł w Dębnikach pod Krakowem.
Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Ossolineum 1990; S. Król, Cytadela Warszawska. X Pawilon – carskie więzienie polityczne (1833-1856), Warszawa 1969; Muzeum X Pawilonu – kartoteka więźniów Cytadeli.
