KAROL BALIŃSKI
(1817-1864)
Poeta. Ur. 21 V 1817 w rodzinie szlacheckiej, w dzierżawionych przez rodziców Dzierzkowicach w pow. zamojskim. Syn lekarza Legionów Polskich gen. J.H. Dąbrowskiego, a następnie armii rosyjskiej; matka pochodziła z Hiszpanii. Pierwsze kroki w konspiracji stawiał podczas nauki w warszawskim gimnazjum na Lesznie, gdzie należał do tajnego kółka. W 1838 wstąpił do tajnej organizacji pn. Stowarzyszenie Ludu Polskiego. Więziony w X Pawilonie 1838-1839. Namiestnik Królestwa Polskiego nie zgodził się z propozycją komisji śledczej wcielenia go do wojska, polecając skierować sprawę do sądu wojennego. W rezultacie w 1839 został skazany na zesłanie syberyjskie, skąd powrócił w 1841. Publikował swoje utwory w prasie warszawskiej, nawiązał też współpracę z tzw. kołem „Entuzjastek” skupiającym grupę kobiet pod wodzą Narcyzy Żmichowskiej, aktywnych na polu działalności kulturalnej, społecznej i politycznej. Jego utwór Farys-Wieszcz opublikowany w „Bibliotece Warszawskiej” w 1844 został odczytany jako odzew na aresztowania członków Związku Chłopskiego ks. Piotra Ściegiennego. W czerwcu 1846 został objęty tajnym nadzorem policji, następnie ponownie osadzony w X Pawilonie. Propozycja komisji śledczej zaliczenia mu, ze względu na zły stan zdrowia, jako kary 5-miesięcznego pobytu w Cytadeli i oddania pod nadzór policji, została tym razem zatwierdzona przez namiestnika w kwietniu 1847. W 1848 uniknął kolejnego aresztowania wyjeżdżając do Galicji, gdzie brał udział w związanych z Wiosną Ludów, wydarzeniach we Lwowie, wstępując do utworzonej tam Gwardii Narodowej. Wydalony ze Lwowa przez władze austriackie, osiedlił się w Poznańskiem. Od 1851 przebywał na emigracji we Francji, gdzie wstąpił do paryskiego koła Towiańczyków. Na wieść o wybuchu powstania styczniowego w 1863 powrócił do kraju, lecz ze względu na zły stan zdrowia nie mógł wziąć w nim udziału. Ostatni okres życia spędził we Lwowie, gdzie zmarł 10 I 1864. Pochowany na miejscowym Cmentarzu Łyczakowskim. Autor utworów romantycznych o treści patriotycznej i rewolucyjnej, po 1848 głównie mesjanistycznej i religijnej.
Polski Słownik Biograficzny, t. ; Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Ossolineum 1990; S. Król, Cytadela Warszawska. X Pawilon – carskie więzienie polityczne (1833-1856), Warszawa 1969; Muzeum X Pawilonu – kartoteka więźniów Cytadeli.
