GUSTAW EHRENBERG
(1818-1895)
Poeta i publicysta, autor głośnych wierszy rewolucyjnych, m.in. pieśni „Szlachta w roku 1831”. Oficjalnie syn warszawskiego młynarza Ferdynanda Ehrenberga, w rzeczywistości najprawdopodobniej był synem cara Aleksandra I i Heleny z Dzierżanowskich Rautenstrauchowej. Absolwent Wydziału Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego z 1836. Podczas studiów w Krakowie wstąpił do tajnej organizacji pn. Stowarzyszenie Ludu Polskiego. Aresztowany w kwietniu 1836 przez władze austriackie. Po zwolnieniu w maju t.r. przyjechał do Warszawy, gdzie został współzałożycielem miejscowej filii Stowarzyszenia Ludu Polskiego, tzw. „Świętokrzyżców”(nazwa pochodziła od miejsca spotkań spiskowców w pobliżu kościoła św. Krzyża). Aresztowany 11 III 1837, początkowo osadzony w areszcie policyjnym w ratuszu, 25 V t.r. przeniesiony do X Pawilonu. Nie przyznał się do niczego i z braku dowodów w lipcu t.r. został zwolniony pod nadzór policji. Nadal działał w Stowarzyszeniu Ludu Polskiego. Ponownie aresztowany w czerwcu 1838 i osadzony w Cytadeli Warszawskiej. Tym razem złożył obszerne zeznania. Zaliczony przez komisję śledczą do I kategorii oskarżonych, 14 IV 1839 został skazany przez sąd wojenny na karę śmierci, zamienioną na bezterminowe ciężkie roboty. Spędził na Syberii prawie 20 lat: 15 lat jako katorżnik 5 lat na zesłaniu. Przebywał kolejno w Tobolsku, Tomsku, Krasnojarsku, Irkucku, pracował w kopalniach nerczyńskich oraz na Uralu w Permie. Po powrocie do kraju w 1858 współpracował jako literat i publicysta z redakcjami różnych gazet, był członkiem redakcji Gazety Warszawskiej” i członkiem komitetu redakcyjnego „Biblioteki Warszawskiej”. W 1868-1870 był dyrektorem Biblioteki Zamoyskich w stolicy. W 1870 przeniósł się do Krakowa, gdzie zajmował się publicystyką literacką oraz tłumaczeniami z literatury angielskiej i włoskiej. W ostatnich latach życia, załamany po śmierci córki i żony, żył samotnie. Zmarł 28 IV 1895 w Krakowie, pochowany na Cmentarzu Rakowickim.
Polski Słownik Biograficzny, t.; Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1832-1855 (Królestwo Polskie). Przewodnik biograficzny, Ossolineum 1990; S. Król, Cytadela Warszawska. X Pawilon – carskie więzienie polityczne (1833-1856), Warszawa 1969; Muzeum X Pawilonu – kartoteka więźniów Cytadeli.
