Wystawa “Wróciłam. Maria Konopnicka”
Zapraszamy we wtorek 20 grudnia o godz. 19.00 na wernisaż wystawy czasowej “Wróciłam. Maria Konopnicka”. Ekspozycja powstała we współpracy Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie z Zespołem Archiwum Kobiet IBL PAN, przy wsparciu Muzeum Niepodległości. Została przygotowana z okazji ogłoszenia roku 2022 Rokiem Marii Konopnickiej. Jednocześnie, ze względu na uzyskanie na początku czerwca tego roku certyfikatu Instytutu Szlaków Kulturowych Rady Europy dla Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Kulturowego Women Writers Route (Szlak Kobiet Pisarek), którego polską postacią centralną jest właśnie Maria Konopnicka, a Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie wraz z Zespołem Archiwum Kobiet IBL PAN uczestniczą w procesie tworzenia i funkcjonowania Szlaku, ekspozycja przyczyni się do promocji twórczości pisarki w Europie.
Celem projektu jest przedstawienie wybranych momentów z biografii autorki, roli, jaką odegrała w historii i kulturze Polski, i tego, jak obecnie jest postrzegana.
Jej życie było walką o własną drogę artystyczną i życiową. Wnikliwa obserwatorka życia politycznego, patriotka i zwolenniczka praw kobiet – Konopnicka wyprzedzała swoją epokę. Nowoczesna i tradycyjna, łączyła wszelkie skrajności, nie rezygnując z własnej niezależności i autonomii.
Wystawa została podzielona na następujące części:
1.Wieszczka narodowa – twórczość i polityka. Ta część prezentuje znane, ale także pomijane dotąd aspekty twórczości i życia Konopnickiej. Przedstawiamy tu materiały dotyczące jej zaangażowania w walkę o język polski (Września), w obronę praw więźniów politycznych (1905 r.), a także obchodu Jubileuszu poetki, któremu jej współcześni nadali rangę wydarzenia narodowego, społecznego i literackiego.
2. Dzieciństwo. Ten dział poświęcony jest dzieciństwu – tematowi często poruszanemu przez Konopnicką w wielu utworach dla dorosłych i dzieci.
Ważne miejsce odgrywa w nim kondycja sieroty dziewczynki, chłopca, często chłopskiego czy robotniczego pochodzenia. Osobne miejsce zajmuje tu sama Konopnicka, której doświadczenie braku matki zaciążyło na całym jej życiu i na relacji z dziećmi. W dziale też znajdzie się materiał związany z dwoma córkami Laurą Pytlińską – słynną aktorką i Heleną oraz pozostałymi dziećmi, a także z najbardziej ukochanymi dziećmi poetki Zofią i Tadeuszem.
3. Kwestia chłopska. Niedokończona epopeja chłopska: Pan Balcer. Problematyka chłopska należy do głównych tematów twórczości poetki. Ona sama wskazywała na ludowość jako podstawowe źródło jej poezji. Pokazywanie „krzywdy chłopskiej”, ale także wrażliwości, godności, siły drzemiącej w polskim ludzie poetka łączyła z nagłaśnianiem w sferze publicznej „nieludzkiej” emigracji chłopów do Brazylii, a także sprawy niszczenia kościoła unickiego (do którego należeli przede wszystkim chłopi). Nie pomijamy tu ważnych wydarzeń politycznych, jakimi były narodziny ruchu ludowego, powstanie partii ludowych (Polski Związek Ludowy, Polskie Stronnictwo Ludowe, inne). Przedstawiamy tu relację działaczy chłopskich z Konopnicką.
4. Kwestia kobieca. Dział ten poświęcony jest zaangażowaniu Konopnickiej w walkę o edukację, o emancypację, o prawa kobiet. Konopnicka widziała ruch emancypacji kobiet jako warunek rozwoju duchowego; upośledzenie prawne i społeczne kobiet traktowała jako siłę napędową, życiowy élan, dźwigający ludzi ku doskonalszym formom istnienia: „o jeden szczebel wyżej, ku światłu, ku wolności, ku prawdzie”. Walka o równouprawnienie zdaniem Konopnickiej miała być jak pisała w „Bluszczu” w roku 1908 (W sprawie równouprawnienia kobiet) jedną z wielu, „walka jest wieczna; my zaś przeżywamy jeden jej określony moment”.
5. Konopnicka i Warszawa (1887-1890). Praca zawodowa, redakcja „Świtu”, aktywność społeczna i towarzyska. Życie codzienne poetki. Konopnicka jako świadek transformacji Warszawy w miasto nowoczesne.
6. Podróże 1890–1910. Tęsknota za dalą. Nomadyzm.
Poetka przez dwadzieścia lat podróżowała po Europie, mieszkała we Francji, Szwajcarii, Niemczech, Włoszech, bywała też gościem w kurortach nad Adriatykiem, kilka razy była w Opatii na Półwyspie Istryjskim. W tym okresie Konopnicka pisała nowele, reportaże, liryki, będące zapisem jej doświadczeń jako osoby z zewnątrz: cudzoziemki, kobiety, poetki. W ciągu blisko dwóch dekad przemieszczania się Konopnicka osiedlała się – na dłużej, na krócej – w kilkudziesięciu miejscowościach. Materialnym ikonograficznym śladem z jej tras są pocztówki z wiadomościami do rodziny, przechowywane obecnie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie. Zurych, Mediolan, Rzym, Neapol, Capri, Genua, Merano, Florencja, Drezno, Lwów, Wisła, Graz, Bielsk – to niektóre z punktów na trasie Konopnickiej.
Wystawa przygotowana w oparciu o bogaty materiał ikonograficzny, archiwalny, teatralny, w opracowaniu merytorycznym i scenograficznym wybitnych, doświadczonych badaczy literatury i scenografów, realizatorów wystaw, w tym międzynarodowych.
Ekspozycja prezentowana będzie od 21 grudnia 2022 r. do 15 lutego 2023 r. w dwóch salach wystawowych Muzeum Niepodległości, w jego siedzibie głównej, w Pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów przy Al. Solidarności 62.
