Odsłonięcie TABLICY PAMIĘCI 30 000 POLSKICH DZIECI Z ZAMOJSZCZYZNY WYSIEDLONYCH PRZEZ NIEMCÓW W LATACH 1942-43
Zapraszamy do Muzeum Więzienia Pawiak na uroczyste odsłonięcie
TABLICY PAMIĘCI 30 000 POLSKICH DZIECI Z ZAMOJSZCZYZNY
WYSIEDLONYCH PRZEZ NIEMCÓW W LATACH 1942-43
20 września 2018 r. (czwartek) o godz. 12.00
Muzeum Więzienia Pawiak
ul. Dzielna 24/26, 00-162 Warszawa
Wzywamy wszystką ludność mieszkającą przy torach i stacjach kolejowych do pilnego baczenia i stwierdzania miejsc, gdzie pojawią się dzieci. W razie wykrycia wagonów starać się jak najszybciej i najsprawniej dzieci z nich wydobyć. Gdzie się da, wykupić, gdzie się da, wykraść. Zaopiekować się dziećmi natychmiast. Podzielić pomiędzy rodziny. Działać spokojnie, z rozwagą. Ratować dzieci! Ratować dzieci!
Ratować dzieci! Ratować dzieci!, „Żywia” I 1943 r.
W czasie II wojny światowej mieszkańcy Warszawy zapisali chlubną kartę ratując polskie dzieci z Zamojszczyzny – najmłodsze ofiary prowadzonej tam przez Niemców akcji wysiedleńczo-kolonizacyjnej (27/28 XI 1942-15 VIII 1943). Wysiedleniami objęto około 110 000 Polaków, w tym około 30 000 dzieci.
Na początku stycznia 1943 r. na Dworcu Wschodnim udało się kolejarzom wykupić z wagonów (od niemieckiej eskorty) pewną ilość polskich dzieci, odebranych rodzicom na Zamojszczyźnie i wywożonych na germanizację bądź na zagładę. Część spośród tych uratowanych dzieci była hospitalizowana w szpitalu dziecięcym przy ul. Kopernika 43. Akcja ta odbiła się szerokim echem wśród mieszkańców stolicy, którzy natychmiast rozpoczęli poszukiwania dzieci na stołecznych dworach i torowiskach, organizowali dyżury oczekując na dzieci z jedzeniem, kocami i ciepłą odzieżą. Oblegano też stołeczne instytucje i placówki wychowawcze. Udało się wykraść m.in. kilkoro dzieci z transportu na stacji kolejowej Warszawa Praga. W tym czasie władze okupacyjne stolicy nadały oficjalne komunikaty zaprzeczając wiadomościom o mających nadejść transportach z dziećmi z Zamojszczyzny i grożąc za ich rozpowszechnianie surowymi karami. Zryw społeczeństwa stolicy nie ograniczył się tylko do tej akcji. Mimo zakazu przywożenia dzieci do Warszawy w stołecznych szpitalach umieszczano najciężej chore dzieci wywiezione z obozu przejściowego w Zamościu – zimą 1942 i 1943 r. – do pobliskich trzech powiatów: garwolińskiego, siedleckiego i mińsko-mazowieckiego (w sześciu transportach). W marcu 1943 r. władze okupacyjne stolicy wyraziły zgodę na zorganizowanie „Kół Opiekuńczych” niosących pomoc tym dzieciom. W 1943 r. pracownicy wielu warszawskich przedsiębiorstw i instytucji utworzyli 11 „Kół Opiekuńczych” (pomoc długofalowa, aż do lipca 1944 r.).
Akcja pomocowa przybrała jeszcze inne płaszczyzny, np. organizowano wyjazdy bezpośrednio na Zamojszczyznę i umieszczano (potajemnie) przywożone stamtąd dzieci w stołecznych rodzinach zastępczych lub w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (m.in. przy ul. Okopowej i Ikara). Do akcji ratowania dzieci włączyło się też m.in. stołeczne duchowieństwo, siostry zakonne oraz środowisko teatralne i literackie, m.in. szwedzka aktorka Elna Gistedt oraz Anna i Jarosław Iwaszkiewiczowie (Stawisko).
